Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

Клон зк сл ан си я си  
ва )с м а $сиши
М етастатик
субкло н ^
Б азал мембрана 
адгезияси ва инвазияси
Экстрацеллюляр 
м атриксдан фтиши
У см а хужайраларининг 
томирга кириши
1
У с м а чужайларкнинг 
х$жаймн яимФоиитлари 
билан )з а р о таъсир и
J
У см а эмболи 
Ч О С И Л б $ л и ш и
Б а з а л м ебранага 
$сма хужайраларининг 
ад гези я си
У с м а хужайраларининг 
томирдан чик,иши
М е та ста з хосил 
б$лиши
107- р а е м . У с ма г е м а т о г е н й у л б и л а н м е т а с т а з л а н г а н и д а
у с м а э м б о л и п а й д о б у л и ш б ос к . ич л а р и ( L i o t t a L. X., 1991).

---

ша х а м у н д а у с м а м е т а с т а з и б о р л и г и д а н д а р а к б е р а в е р м а с -
л и г и н и э с д а т ут иш к е р а к . Л и м ф а т у г у н ин ин г к а т т а л а ш г а н и
у с м а д а г и н е кр о т и к ж а р а ё н л а р г а ж а в о б а н р у й б е р г а н р е а к т и в
у з г а р и ш л а р г а ва у с м а а н т и г е н л а р и г а б о г л и к б у л и ш и мумкин.
Б у н д а ф о л л и к у л а л а р г и п е р п л а з и я г а у чр аб , п а р а к о р т е к с ги- 
п е р т р о ф и я л а н и ш и , р е т и к у л я р х у ж а й р а л а р г и п е р п л а з и я л а н и -
ши, с и н у с л а р д а г и м о н о ц и т а р - м а к р о ф а г а л х у ж а й р а л а р проли- 
ф е р а ц и я л а н и ш и м у мк ин .
У с м а л а р н и н г ге м а то ге н й у л
б и л а н м е т а с т а з б е р и ш и с а р ­
к о м а учун х а р а к т е р л и д и р , л е к и н р а к х а м к.он т о м и р л а р и буй- 
л а б т а р к а л а о л ад и . Г е м а т о г е н м е т а с т а з л а р н и н г п а й д о б у л и ­
ши к уп б о с к и ч л и м у р а к к а б ж а р а ё н булиб , у с м а х у ж а й р а л а р и
к,онда а й л а н и б ю р г а н и б и л а н , х а м и ш а х а м ю з а г а чик.авер- 
м а йд и .
К о н у з а н и б у й л а б м е т а с т а з л а н и ш ж а р а ё н и н и с х е м а тарзи -
д а к у й и д а г и ч а т а с а в в у р э т и ш м у м к и н ( 1 0 7 - р а с м ) .
Б и р и н ч и б о с ^ и ч д а
в е н а т о м и р и н и н г д е в о р и д а у с м а у с и б ( а р ­
т е р и я т о м и р и у с м а л а р г а б и р м у н ч а ч и д а м л и д и р , ч у н к и анти- 
п р о т е а з а л а р и ш л а б ч и к а р а д и ) , у с м а э м б о л и х ос и л к и л а д и
( 1 0 8 - р а с м ) . Л е к и н у с м а х у ж а й р а л а р и . а л о х и д а б у л и б , эркин 
а й л а н и б ю р а д и . ^ с м а л а р н и н г м а ъ л у м бир т у р л а р и в е н а томир-
108- р а е м . М е ъ д а о сти б е з и т о м и р л а р и й у л и д а г и у сма
э м б о л л а р и .

---

л а р и й ули д а тез у с и ш г а м ой и л б у л а д и . М а с а л а н , б у й р а к р а к и
х у ж а й р а л а р и в е н а л а р д а т е з усиб, б а ъ з и д а п а с т к и к а в а к в ен а-
г а ч а етиб б о р а д и г а н у з у н -у з у н у с т у н ч а л а р х о с и л к и л и ш и м у м ­
к ин, б у л а р гохо и л о нс им о н узун п и ш и к т и з и м ч а к у р и н и ш и д а
ю р а к н и н г унг б у л и м и г а х а м к и р и б б о р а д и . У с м а х у ж а й р а л а р и
т р о м б о ц и т л а р г а ёп и ши б, ф и б р и н т у р и б и л а н у р а л и б о лиши,
у с м а эмболи хосил б ули ши ( 108- расм) м у м к и н . С у н г р а у с м а х у ­
ж а й р а л а р и а л о х и д а б у л и б, э р к и н а й л а н и б ю р а д и .
И к к и н ч и боск,ичда
э м б о л веноз к о н о к и м и г а утиб, к а п и л -
л я р л а р у з а н и г а т у ш а д и - д а , шу ж о й д а т у р и б к о л а д и . С у н г р а
у с м а х у ж а й р а л а р и э н д о т е л и а л х у ж а й р а л а р г а ё п и ш и б о л а д и
( а д г е з и я ) ва ю к о р и д а т а с в и р л а н г а н и н в а з и я м е х а н и з м и ё р д а -
м и д а томир б а з а л м е м б р а н а с и д а н т а ш к а р и г а ч и к а д и . У с м а
х у ж а й р а л а р и т о м и р л а р д а н т а ш к а р и г а ч и к и б , к у п а й и ш г а ва 
м е т а с т а з т у г у н л а р ч и к а р а б о ш л а й д и . Х у ж а й р а л а р н и н г куп- 
ч и л и к к и с м и кон у з а н и д а х а л о к б у л и б к е т и ш и м ум к ин . Л е к и н
у л а р н и н г х а л о к а т и а л о х и д а л а н г а н х о л д а я ш а й о л м а с л и г и г а
б о г л и к м и ёки у л а р н и н г е м и р и л и ш и г а т а б и и й к и л л е р х у ­
ж а й р а л а р и ва ф а о л х о л г а у т г а н м а к р о ф а г л а р и ш т и р о к и б и ­
л а н ю з а г а ч и к а д и г а н и м м у н м е х а н и з м л а р и с а б а б б у л а д и м и ,
бу а н и к л а н г а н э ма с .
Ш у б и л а н б и р г а а н а т о м и к ур ни я х ш и м а ъ л у м б у л г а н
у с м а л а р н и н г у ёки бу т у к и м а л а р н и т а н л а б , ш у л а р г а м е т а -
с т а з л а н и ш и н и ф а к а т веноз йул б и л а н т у ш у н т и р и б б у л м а с -
л и г и н и ай ти б утиш к е р а к . М а с а л а н , п р о с т а т а бези р а к и — 
с у я к л а р г а , бронхоген р а к — бош м и я ва б у й р а к усти б е з л а -
р и г а, м е ъ д а - и ч а к й ули р а к и — ж и г а р к а т л а м и г а м е т а с т а з л а р
б е р а д и ( 109-расм).
О х и р г и й и л л а р д а а н и к л а н и ш и г а К а р а г а н д а , у с м а н и н г т а н ­
л а б м е т а с т а з б е р и ш и а с о с и д а у ч та о м и л ё т а д и :
1
) м а л и г н и з а -
ц и я л а н г а н х у ж а й л а р н и н г ю з а с и д а н и ш о н о р г а н т о м и р л а р и
э н д о т е л и й с и г а уч б у л г а н р е ц е п т о р л а р ю з а г а к е ли ш и ;
2
) б а ъ -
зи н ишо н о р г а н л а р н и н г у с м а х у ж а й р а л а р и х е м о т а к с и с и г а с а ­
б а б б у л а д и г а н м о д д а л а р и ш л а б ч и к а р и ш и . Б у н и н г н а т и ж а с и -
д а у с м а х у ж а й р а л а р и а й н и шу о р г а н л а р г а т о мо н х а р а к а т -
л а н и б борад и; 3) б а ъ з и х о л л а р д а н иш он о р г а н л а р , м а с а л а н ,
п р о т е а з а л а р н и н г и н г и б и т о р л а р и н и с а к л а й д и г а н б у л г а н и учун 
у с м а х у ж а й р а л а р и н и н г к у п а й и ш и г а т у г р и к е л м а й д и г а н му- 
х и т б у л и б к о л а д и . Б у н д а й о р г а н л а р г а у с м а х у ж а й р а л а р и
б о р м а й д и . М е т а с т а з л а р н и н г м а ъ л у м о р г а н л а р д а п а й д о б у ­
л и ш и , а ф т и д а н , у с м а ва э н д о т е л и й х у ж а й р а л а р и ю з а с и д а те- 
г и ш л и
р е ц е п т о р л а р
б у л и ш и г а
б о г л и к
М а с а л а н ,
х а в ф л и
у с м а л а р с к е л е т м у с к у л л а р и ва т а л о к к а м е т а с т а з б е р м а й д и .
Ч а м а с и , бу шу т у к и м а л а р д а г и у с м а х у ж а й р а л а р и б и л а н э н ­
д о т е л и й х у ж а й р а л а р и р е ц е п т о р л а р и о р а с и д а у з а р о т а ъ с и р
й у к л и г и г а б о г ли кд ир .

---

109- р а е м . Й у г о н и ч а к р а к и н и н г ж и г а р д а г и м е т а с т а з л а р и .
У с м а х у ж а й р а л а р и т р о м б о ц и т л а р г а ё пи ши б, ф и б р и н тури 
б и л а н у р а л и б о л и ш и м ум к ин .
Ш у н д а й к.илиб, х а в ф л и у с м а л а р учун а н а п л а з и я , и н ф и л ь т ­
р л а н и б усиш, р е г и о н а р л и м ф а т у г у н л а р и г а и н в а з и я л а н и ш ,
м е т а с т а з л а н и ш х а р а к т е р л и д и р .
А н а п л а з и я д а р а ж а с и к л и н и к а а м а л и ё т и д а а н а п л а з и я н и н г
з у р а й и ш т а р т и б и г а к а р а б I, II, I I I , IV р а к , а м л а р и б и л а н бел- 
г и л а н а д и . У с м а т а р а к д и ё т и боск.ичини б е л г и л а ш учун бир- 
л а м ч и у с м а у нин г к а т т а л и г и , л и м ф а т у г у н л а р и н и н г к а с а л -
л и к к а
н е ч о г л и к
б е р и л г а н и ,
м е т а с т а з л а р и
бор-йук.лиги 
х и со б г а о л и н а д и . Тарак.к.иёт б о с к и ч и н и б е л г и л а ш учун T N M
с и с т е м а с и д а и ф о й д а л а н и л а д и , бу е р д а Т фак. а т б и р л а м ч и
у с м а б о р л и г и ш
N р е г и о н а р л и м ф а т у г у н и н и н г у с м а ж а р а ё -
н ига к . а н ч а л д и
1
. т о р т и л г а н и н и , М м е т а с т а з л а р
б о р л и г и н и
б и л д и р а д и . Т а р а в д и ё т б о с к и ч л а р и н и б е л г и л а ш н и н г б у систе- 
м а с и у с м а л а р н и н г х а м м а т у р л а р и г а тадбик, э т и л а в е р а д и . Ч у ­
нончи, Т
1
, Т
2
, Т
3
, Т
4
б и р л а м ч и у с м а к а т т а л и г и н и н г д а р а ж а с и -
ни, No, N
1
, N
2
ё к и N
3
р е г и о н а р л и м ф а т у г у н и н и нг к а с а л л и к к а
н е ч о г л и к т о р т и л г а н и н и , МО м е т а с т а з л а р и й у к л и г и н и , М] м е ­
т а с т а з л а р и п а й д о б у л г а н и н и б и л д и р а д и . Чу н о н ч и , б а ч а д о н
буйни р а к и д и а г н о з и б и л а н ё е м а - ё н к и л иб , Т] к у й и л г а н
б у л с а , бу у ш а ж о й д а р а к б о р л и г и н и ( i n s i t u ) к у р с а т а д и .

---

У с ма т а р а к к и ё т и н и н г б о с к и ч и н и а н и к л а ш д а в о у с у л и н и
т а н л а ш д а м у х и м а х а м и я т г а э г а э к а н л и г и н и а йт и б у т и ш ке- 
рак.