Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

Витамин D (к а л ь ц и ф е р о л ) 
— бу ё г д а э р и й д и г а н в и т а м и н ,
б о л а л а р д а с к е л е т н и н г н о р м а л р и в о ж л а н и б б о р и ш и ва мине- 
р а л л а ш у в и , к а т т а ё ш л и о д а м л а р д а э с а с у я к л а р р е г е н е р а ц и я ­
си уч ун з а р у р д и р . Б о л а л а р д а в и т а м и н D е т и ш м о в ч и л и г и
р а ­
хит
к а с а л л и г и г а о л и б б о р с а , к а т т а ё ш л и о д а м л а р д а
остеома-
л я ц и я г а
олиб к е л а д и . В и т а м и н D с у я к л а р н и н г м и н е р а л а л м а -
ш у в и д а му хи м р о л ни у й н а й д и г а н к а л ь ц и й п а р а т и р е о и д г о р ­
мо н ва ф ос ф ор а л м а ш и н у в и д а к а т т а а х а м и я т г а эга.
И с с и к и к л и м л и м а м л а к а т л а р д а т е р и д а б у л а д и г а н 7 -д е г ид -
р о х о л е с т е р и н д а н т у л к и н у з у н л и г и 2 8 0 — 3 2 0 нм к е л а д и г а н
у л ь т р а б и н а ф ш а нур т а ъ с и р и д а в и т а м и н D э н д о г е н й ул б и л а н
с и н т е з л а н а д и ва бу с и н т е з о р г а н и з м н и н г в и т а м и н D га 
б у л г а н э х т и ё ж и н и т у л а к о н д и р и б т у р а д и . Б и р о к , ш и м о л и й
м а м л а к а т л а р д а в и т а м и н н и н г о в к а т б и л а н б и р г а о р г а н и з м г а
к и р и б т у р и ши му х им а х а м и я т г а э га .
Б о л а л а р д а витамин D е т и ш м а с л и г и р а хит к а с а л л и г и г а
о л и б бора ди.
Б у к а с а л л и к ф о с ф о р - к а л ь ц и й а л м а ш и н у в и ва 
с у я к
п а й до б у л и ш и н и н г и з д а н ч и к и ш и , н е р в с и с т е м а с и в а 
и ч к и о р г а н л а р
ф у н к ц и я л а р и н и н г
б у з и л и ш и б и л а н т а ъ р и ф ­
л а н а д и .
Р а х и т о д а т д а 1 ё ш г а ч а б у л г а н м а х а л д а ( б и р ё ш н и н г ик- 
к и н ч и я р м и д а в о м и д а ) ё к и х а ё т н и н г и к к и н ч и й и л и д а б о ш л а ­
н а д и , л е к и н бу к а с а л л и к б и р м у н ч а к а т т а р о к б о л а л а р д а х а м
п а й д о б у ли ш и м у м к и н (4 ё ш д а н ке йи н) . Т у г м а р а х и т х о л л а р и
х а м т а с в и р л а н г а н , б у н д а й р а х и т х о м и л а д о р л и к н и н г и к к и н ч и
я р м и д а огир т о к с и к о з б и л а н о г р и г а н а ё л л а р д а н т у г и л г а н б о ­
л а л а р д а к у п р о к к у р и л а д и .
Р а х и т н и н г н еч о г л и к к у п у ч р а ш и в а к л и н и к к у р и н и ш л а р и -

---

нинг к а н ч а л и к с е з и л г а н б у л и ш и и ж т и м о и й - и к т и с о д и й ш а р т -
ш а р о и т л а р г а в а ж о й н и н г и к л и м и й - г е о г р а ф и к х у с у с и я т л а р и г а
б о г л и к д и р . Ч у но н чи , А н г л и я н и н г и к л и м ш а р о и т л а р и у з и г а
хос ( о ф т о б к а м ч и к а д и г а н , х а в о н а м ) б у л и б, р а х и т ю з а г а ке- 
л и ш и н и о с о н л а ш т и р а д и г а н б у л г а н и учун бу к а с а л л и к и н г л и з
к а с а л л и г и д е б х а м а й т и л а д и . Р и в о ж л а н и б к е л а ё т г а н м а м л а -
к а т л а р д а г и м о д д и й - м а и ш и й ш а р о и т л а р , о в к а т г а ё л ч и м а с л и к
х а м р а х и т п а й д о б у л и ш э х т и м о л и н и к у п а й т и р а д и г а н ж и д д и й
о м и л л а р д и р . Р а х и т п а й д о б у л и ш и г а с а б а б б у лу вч и ш а р о и т ­
л а р ж у м л а с и г а э м а д и г а н б о л а л а р г а я х ш и п а р в а р и ш к. ил ма с -
л и к ва у л а р н и н о т у г р и о в к а т л а н т и р и ш х а м к и р а д и ( м а с а л а н ,
б о л а н и
с у н ъ и й
о в к а т л а р
б и л а н
о в к а т л а н т и р и ш
к а л ь ц и й
с у р и л и ш и н и к и й и н л а ш т и р а д и ) .
Р а х и т в а о с т е о м а л я ц и я б о ш л а н и ш и г а к у й и д а г и л а р с а б а б
б у л и ш и м у м к и н : 1) м а с а л а н , к у ё ш н у р л а р и е т и ш м а й д и г а н
ш а р о и т л а р д а э н д о г е н й ул б и л а н в и т а м и н с и н т е з л а н и ш и н и н г
с у с а й и ш и ; 2) ё г д а э р у в ч а н в и т а м и н н и н г и нг ич ка и ч а к д а я х ш и
с у р и л м а с л и г и ( о в к а т б и л а н е т а р л и ч а к и р и б т у р м а с л и г и , би- 
л и а р йул, м е ъ д а о с т и бези, и н г и ч к а и ч а к ф у н к ц и я с и н и н г б у ­
з и л и ш и н а т и ж а с и д а ) ; 3) д о р и п р е п а р а т л а р и т а ъ с и р и о с т и д а
( м а с а л а н , ф е н о б а р б и т а л т а ъ с и р и о с т и д а ) в и т а м и н D н ин г
п а р ч а л а н и б к е т и ш и; 4) б у й р а к к а с а л л и к л а р и д а ф а о л ш а к л -
д а г и в иТа ми н с и н т е з и н и н г б у з и л и ш и ( в и т а м и н D н и н г шу 
ш а к л и , я ъ н и [1,25 ( O H
2
)D] и ч а к д а н в и т а м и н с у р и л и ш и н и ва 
с у я к д е п о л а р и д а н к а л ь ц и й с а р ф л а н и ш и н и ж о н л а н т и р а д и ) ; 5) 
и р с и й с а б а б л а р г а к у р а ф а о л м е т а б о л и т л а р р е ц е п т о р л а р и
й у к л и г и ё к и н о р а с о л и г и т у ф а й л и ф а о л ш а к л д а г и в и т а м и н D 
г а н иш о н б у л и б х и с о б л а н а д и г а н о р г а н л а р р е з и с т е н т л и г и ; 6) 
б у й р а к л а р
к а л ь ц и й
а п п а р а т и з а р а р л а н г а н и д а ф о с ф а т л а р
с у р и л и ш и и з д а н ч и к и ш и м у н о с а б а т и б и л а н о р г а н и з м д а ф о с ­
ф а т л а р е т и ш м а й к о л и ш и .
Ш у н д а й э к а н , р а х и т в а о с т е о м а л я ц и я б о ш л а н и ш и г а ж и ­
г а р , б у й р а к л а р н и н г з а р а р л а н и ш и , ж и г а р в а б у й р а к е т и ш м о в ­
ч ил и г и а с о с и й у р и н д а т у р а д и .
А в и т а м и н о з D д а , у н и н г с а б а б л а р и д а н к а т ъ и й н а з а р , гипо- 
к а л ь ц и е м и я б о ш л а н и б , в и т а м и н D ф а о л ш а к л и [1.25 ( О Н г ) О ]
ва п а р а т г о р м о г м и к д о р и к у п а я д и , б у й р а к л а р д а ф о с ф о р р е а б -
с о р б ц и я с и п а с а ди. Б у н д а к о н д а г и к а л ь ц и й м и к д о р и а с л и г а
к е л а д и ю , л е к и н ф о с ф а т л а р э к с к р е ц и я с и н и н г к у ч а й и ш и гипо- 
ф о с ф а т е м и я б о ш л а н и б , с у я к л а р н и н г м и н е р а л л а н и ш и б у з и л и -
ш и г а о л и б б о р а д и . Ш у б и л а н б и р в а к т д а с у я к т у к и м а с и м и ­
н е р а л м а т р и к с и н и н г с и н т е з л а н и ш и ж а р а ё н л а р и б у з и л а д и , бу 
— и ш к о р и й ф о с ф а т а з а ф а о л л и г и н и н г к у ч а й и ш и г а б о г л и к .
Р а х и т д а м а г н и й , к а л и й , мис, т е м и р , рух, к о б а л ь т , я ъ н и бу- 
т у н б и р к а т о р м и к р о э л е м е н т л а р а л м а ш и н у в и х а м б у з и л а д и .
Ш у н д а й к и л и б , р а х и т у ч ун к у й и д а г и л а р х а р а к т е р л и д и р : 1)

---

т о г а й д а к а л ь ц и й ва ф о с ф о р т у п л а н и б б о р и ш и н и н г с у с а й и ш и ;
2) т о г а й х у ж а й р а л а р и е т и л и ш и и з д а н ч ик и б , о р т и к ч а м и к д о р -
д а п е р с и с т л о в ч и т ог ай т у к и м а с и п а й д о б у ли ш и ; 3) о р т и к ч а
м и к д о р д а о с т е о и д т у к и м а ю з а г а к е л и ш и ; 4) с у я к в а т о г а й т у ­
з и л и ш и а й н а г а н ж о й л а р г а о д а т д а н т а ш к а р и к а п и л л я р л а р ва 
ф и б р о б л а с т л а р усиб к и р и ш и ; 5) ю м ш о к о с т е о и д в а т о г а й
т у к и м а с и н и н г к о м п р е с с и я в а м и к р о ф р а к т у р а л а р г а у ч р а б ,
к е й и н ч а л и к с к е л е т ш а к л и н и н г а й н а б к о л и ш и .
О р т и к ч а т о г а й т у к и м а с и т и л ч а л а р к у р и н и ш и д а б у л и б , су- 
я к н и н г у з у н а с и г а к е т г а н у к и г а н и с б а т а н к и й ш и к ё к и к у н д а -
л а н г й у н а л и ш д а ж о й о л а д и . О с т е о и д т у к и м а н и н г с у я к т уки -
м а с и г а а й л а н и ш и и з д а н ч и к к а н л и г и м у н о с а б а т и б и л а н о с т е о ­
ид т у к и м а х а м о р т и к ч а х о с и л б у л и б б о р а д и . О с т е о и д т у к и м а
э нд о - в а п е р и о с т а л с у я к х о с и л б у л и ш з о н а л а р и д а х а м о р ­
т и к ч а м и к д о р д а т у п л а н и б б о р а д и , ш у н и н г н а т и ж а с и д а с у я к
у с и к л а р и ( о с т е о ф и т л а р ) , р а х и т г а хо с ’’б и л а к у з у к л а р ” ва «тас- 
б е х л а р » ю з а г а к е л а д и . О с т е о и д т у к и м а д а о с т е о б л а с т л а р сони 
к а м а я д и . О х а к нотекис т у п л а н и б б о р а д и в а е т и ш м а й к о л а д и .
О х а к л а н м а й к о л г а н а с ос и й м о д д а и ч и д а ж о й л а ш г а н остео- 
ц и т л а р д и с т р о ф и к у з г а р и ш л а р г а у ч р а б , к и с м а н х а л о к б у л и б
к е т а д и . О с т е о к л а с т л а р сони к у п а я д и , шу м у н о с а б а т б и л а н
р а х и т м а х а л и д а с у я к т у к и м а с и д а р е з о р б ц и я ж а р а ё н л а р и к у ­
з а т и л а д и . С у я к л а р н и н г е т а р л и ч а м и н е р а л л а н м а с л и г и с у я к
т у к и м а с и н и н г ю м ш а б к о л и ш и г а в а ш у м у н о с а б а т б и л а н с к е ­
л е т т у р л и к и с м л а р и ш а к л и н и н г у з г а р и б к е т и ш и г а с а б а б
б у л а д и ( р а х и т г а хос б у к р и л и к в а б о ш к а л а р х о с и л б у л и ш и г а ) .
К л и н и к м а н з а р а с и . Р а х и т н и н г с е з и л а р и х и л и учун с у я к ва 
м у с к у л с и с т е м а л а р и д а у з г а р и ш л а р п а й д о б у л и ш и х а р а к т е р -
л и д и р . К а с а л л и к б о ш л а н и б к е л а ё т г а н д а в р д а х а м м а д а н куп 
юк т у ш а д и г а н с у я к л а р ж у д а к а т т и к з а р а р л а н а д и . М а с а л а н ,
х а ё т н и н г б и р и н ч и й и л и д а к а л л а с у я г и , к о в у р г а л а р д а у з г а ­
р и ш л а р п а й д о б ^ л с а , б о л а э м а к л а й д и г а н , ю р а д и г а н п а й т л а р -
д а сон, б о л д и р с у я к л а р и у з г а р и б б о р а д и .
Р а х и т д а н з а р а р л а н г а н к а л л а с у я г и уч ун а й р и м б у л и м -
л а р и н и н г , х у су с а н , п е ш о н а ё к и т е п а б у л и м л а р и н и н г д ^ м п а -
йиб ч и к и б т у р и ш и , куз к о с а д е в о р л а р и н и н г к а л и н л а ш и б к е т и ­
ши х а р а к т е р л и д и р , б уни н г н а т и ж а с и д а к у з л а р и ч а к ч а й и б ту- 
р а д и г а н б у л и б к о л и ши м у м к и н . К а л л а с у я г и ю м ш о к бу л-
г а н л и г и учун м и я н и н г у с и б б о р и ш и н и с е к и н л а ш т и р м а й д и ва 
мия м а с с а с и н о р м а д а н к у р а к у п р о к б у л и б к о л а д и . Айни 
в а к т д а в а к у у м ю з а г а к е л и ш и м у н о с а б а т и б и л а н м и я к о р и н ч а -
л а р и к а т т а л а ш и б к е т ад и , б у м и я и с т и с к о с и г а с а б а б б у л и ш и
мумк ин .
Р а х и т н и н г огир в а у р т а ч а о г и р х и л и д а п а с т к и ж а г л а р ри- 
в о ж л а н и ш и , т и ш л а р н и н г т у з и л и ш и в а ч и к и ш т а р т и б и б у з и л а -
ди. К о в у р г а л а р т о г а й и н и н г с у я к к а у т и ш ж о й и д а т о г а й ор-

---

т и к ч а р и в о ж л а н и б , й у г о н л а ш м а л а р
в у ж у д г а
к е ла д и ,
« т а с б е х л а р » деб 
ш у н и а й т и л а д и . Б и л а к с у я к л а р и эпи- 
ф и з л а р и к а л и н л а ш и б к е т г а н и д а ра- 
х и т г а хос « б и л а к у з у к л а р » х о с и л б у ­
л а д и . К у к р а к к а ф а с и ш а к л и узга- 
риб, и к к и ёни т о р а й и б к е л г а н , туш 
с у я г и э с а о л д и н г а д у м п а й и б ч ик ка н
б у л и ш и мумк ин , бу н а р с а к у к р а к ка - 
ф а с и н и н г т о р а й и б , о л д и н г а туртиб 
ч и к к а н д е к б у л и б к у р и н и ш и г а олиб 
к е л а д и (уни « т о в у к т у ш и »
ш а к л и г а
к е л т и р а д и ) .
Б о л а
к а д д и н и
т и к
т у т иб ,
юра 
б о ш л а г а н
м а х а л д а
у м у р т к а
пого- 
н а с и д а к и фо з в а с к о л и о з , д у м г а з а ва 
к о в б и р л а ш м а с и д е ф о р м а ц и я с и ку- 
ч а й и б б о р а д и ( « р а х и т г а хос чанок» 
х о с и л б ул а д и ) . С к е л е т н и н г шу та- 
р и к а у з г а р и б к о л и ш и ё ш л и г и д а р а ­
хи т б и л а н о г ри б у т г а н а ё л н и н г кузи 
ё р и ш и
м а х а л и д а
т у г р у к н и
кийин- 
л а ш т и р и б к у й и ш и м ум к ин . Р а х и т д а
б о л а с у я к л а р и ю м ш о к б у л и б к олиши 
т у ф а й л и о ё к л а р к и й ш а й и б , О ёки X 
с и м о н ш а к л г а к и р а д и . ( 9 8 - р а с м ) . Р а-
х и т н и н г о с т е о м а л я т и к
ш а к л и
х ам 
т а с в и р л а н г а н ( 9 9 - р а с м ) .
Ю к о р и д а а й т и б у т и л г а н и д е к , к а т ­
т а ё ш л и о д а м л а р д а в и т а м и н D етиш- 
м а й к о л г а н м а х а л д а о с т е о м а л я ц и я
б о ш л а н а д и . С у я к т у к и м а с и н и н г ф и ­
з и о л о г и к р е г е н е р а ц и я с и ж а р а ё н и д а
э с к и с у я к т у с и н л а р и с у р и л и б , янги- 
л а р и б и л а н ур н и т у л и б т у р а д и . В и ­
т а м и н D т а н к и с б у л и б к о л г а н ш а р о и т л а р д а о с т е о и д ма трик с -
н и н г м и н е р а л л а н и ш и и з д а н ч и к а д и . О р т и к ч а о с т е о и д хосил 
б у л и ш и о с т е о м а л я ц и я б е л г и л а р и н и н г б и р и д и р . Ш у м у н о с а б а т
б и л а н
с у я к
уз м у с т а х к а м л и г и н и й у к о т и б , т у р л и жо й и д а н
с и н и ш г а м ой и л б у л и б к о л а д и , б у н д а й с у я к с и н и ш л а р и умурт- 
к а л а р т а н а л а р и д а в а сон с у я г и н и н г б у й н и д а к у п р о к к у з а т и ­
л а д и .
Г и п е р в и т а м и н о з D г и п е р к а л ь ц и е м и я г а о л и б к е ла ди ,
б у н д а й х о д и с а б у ш а ш и ш , б о ш о г ри ши , к у н г и л а й н а ш и б ил ан
н а м о ё н б у л а д и . К о н д а г и к а л ь ц и й м и к д о р и н и н г к у п а й и б к е т и ­
ши с и й д и к б и л а н к у п м и к д о р к а л ь ц и й ч и к и б т у р и ш и г а ва
98- р а е м . Р а х и т д а о ё к
к и й ш и к л и г и .

---

9 9 - р а е м. Р а х и т н и н г о с т е о м а л я т и к ( о г и р ) х и л и .
т у р л и т у к и м а х а м д а о р г а н л а р , а й н и к с а б у й р а к , к о н т о м и р ­
л а р и , у п к а н и н г м е т а с т а т и к т а р з д а о х а к л а н и ш и г а о л и б к е ­
л а д и .
ВИ ТАМ И Н Е
В и т а м и н Е ( т о к о ф е р о л ) ё г д а э р и й д и г а н в а к е н г т а р к а л г а н
в и т а м н н л а р н и н г б и р и д и р . О д а м о р г а н и з м и д а а с о с а н х у ж а й ­
р а л а р
в а с у б х у ж а й р а о р г а н е л л а л а р и н и н г м е м б р а н а л а р и д а
б у л а д и . О в к а т м а с а л л и к л а р и д а н у с и м л и к м о й л а р и , а й н и к с а
м а к к а н к у х о р и ва п а х т а мойи, ш у н и н г д е к б а ъ з и с а б з а в о т л а р
бу в и т а м и н г а а н ч а бой. Б и р л а м ч и в и т а м и н Е е т и ш м о в ч и л и г и
о вк. ат д а шу в и т а м и н к а м л и г и г а б о г л и к б у л а д и . И к к и л а м ч и
в и т а м и н е т иш м о в ч и л и г и и н г и ч к а и ч а к к е с и б о л и б т а ш л а н г а н
м а х а л л а р д а ( р е з е к ц и я ) , с т е а т о р е я п а й т и д а б у в и т а м и н н и н г
и н г и ч к а и ч а к д а с у р и л и ш и и з д а н ч и к и ш и г а а л о к а д о р д и р . Б е -
т а - л и п о п р о т е и д л а р в а п р е - б е т а - л и п о п р о т е и д л а р с и н т е з и г е н е ­
т и к с а < >а б л а р г а к у р а с у с а й и б к о л а д и г а н и р с и й к а с а л л и к д а
к о н
п л а з м а с и д а б е т а - л и п о п р о т е и д л а р
й у к о л и б
к е т а д и г а н
м а х а л л а р д а х а м э нд ог е н в и т а м и н Е е т и ш м о в ч и л и г и ю з а г а к е ­
л а д и .
К а т ж а ё ш л и о д а м л а р д а г и п о - в а а в и т а м и н о з Е к а м д а н - к а м
у ч р а й д и . В и т а м и н е т и ш м о в ч и л и г и к у п р о к ч а к а л о к л а р д а , ху- 
с у с а н о й - к у н и е т м а й т у г и л г а н б о л а л а р д а к у р и л а д и , ч у н к и в и ­
т а м и н !Е п л а ц е н т а р т у с и к д а н я х ш и у т м а й д и . Ч а л а т у г и л г а н ,
х у с у с а и с у нъ и й о в к а т л а р б и л а н б о к и б б о р и л а ё т г а н б о л а л а р -
д а г и г и п о в и т а м и н о з г е м о л и т и к а н е м и я г а , р е т и н о п а т и я ва к у з
х и р а л а ш у в и г а , у п к а - б р о н х л а р д и с п л а з и я с и в а х а т т о к и б о л а -
н ин г ту с а т д а н ул иб к о л и ш и г а с а б а б б у л и ш и м у м к и н .

---

В и т а м и н Е н ин г э р к и н р а д и к а л л а р н и и н а к т и в х о л г а кел- 
т и р а о л а д и г а н а н т и о к с и д а н т с и ф а т и д а г и р о л и к у п р о к урга- 
н и л г а н . М а ъ л у м к и , к а р и ш , о р г а н и з м з а х а р л а н и ш и , и ш е м и я
ж а р а ё н л а р и д а х у ж а й р а л а р н и н г з а р а р л а н и ш и д а э р к и н ради- 
к а л л а р м у х и м р о л н и у й н а й д и , ч у н к и х у ж а й р а м е м б р а н а л а р и
е м и р и л и б , Д Н К нинг д е н а т у р а ц и я г а у ч р а ш и г а с а б а б б у л а д и .
Ш у с а б а б д а н о р г а н и з м д а н о р м а л
м и к д о р д а
в и т а м и н Е б у ­
л и ш и т у й и н м а г а н л и п и д л а р , я ъ н и б и о л о г и к м е м б р а н а л а р энг 
м у х и м к и с м л а р и н и н г э р к и н р а д и к а л л а р т а ъ с и р и д а п е р о к с и д -
л а н и ш и ж а р а ё н л а р и к у ч а й и ш и г а й ул к у й м а й д и . В и т а м и н Е 
а н т и о к с и д а н т х о с с а л а р г а э г а б у л г а н и учун ч а к а л о к л а р д а у ч­
р а й д и г а н н а ф а с е т и ш м о в ч и л и г и , г е м о л и т и к а н е м и я г а , и н ф а р-
к т л а р , нур к а с а л л и г и в а б о ш к а л а р г а д а в о к и л и ш у ч у н куп 
и ш л а т и л а д и в а х о к а з о .
В и т а м и н Е е т и ш м о в ч н л и г и д а с к е л е т м у с к у л л а р и д а д и с ­
т р о ф и я х а м б о ш л а н и б , с к л е р о д е р м и я г а , у з - у з и д а н б о л а таш- 
л а ш г а м о й и л л и к п а й д о б у л а д и , ж и г а р , ж и н с и й б е з л а р , о рк а
м и я д а у з г а р и ш л а р руй б е р а д и . С к е л е т м у с к у л л а р м д и с т р о ф и я ­
си а в и т а м и н о з Е нинг э н г к у п у ч р а й д и г а н б е л г и с и булиб 
х и с о б л а н а д и . А й н и к с а д и а ф р а г м а д а м у с к у л т о л а - л а р и п а рч а -
л а н и б , м а к р о ф а г л а р т о м о н и д а н ф а г о ц и т л а н а д и в а с а р к о л е м а
н а й ч а л а р и х о с и л б у л а д и . Н е к р о з г а у ч р а г а н т о л а л а р д а к а л ь ­
ций т у з л а р и т у п л а н и б б о р а д и . О р к а ми я д о р с а л у с т у н л а р и д а
д е м и е л и н л а н и ш в а г л и о з б о ш л а н и ш и , м и о к а р д д а м а й д а н е к ­
роз у ч о к л а р и п а й д о б у л и ш и , б у й р а к к а н а л ч а л а р и н и н г худди 
н е к р о з д а г и д е к з а р а р л а н и ш и х а м т а с в и р л а н г а н .
В и т а м и н Е д о з а с и о ш и р и б ю б о р и л г а н и д а б о л а л а р д а б у й ­
р а к е т и ш м о в ч и л и г и , т р о м б о ц и т о п е н и я б о ш л а н а д и ^
ВИ ТА М И Н К
В и т а м и н К ( ф и л л о х и н о н л а р ) ё г д а э р и й д и г а н в и т а м и н л а р -
д а н б у л и б , о д а м о р г а н и з м и г а о в к а т м а х с у л о т л а р и б и л а н бир- 
г а к и р и б т у р а д и в а и ч а к м и к р о ф л о р а с и и ш т и р о к и д а синтез- 
л а н а д и . Б а ъ з и с а б з а в о т л а р д а : н а ъ м а т а к , г у л к а р а м б илан 
б о ш к а р а м , п о м и д о р , к и ч и т к о н ут, у с и м л и к м о й - л а р и д а мул- 
к у л в и т а м и н К б у л а д и . Ж и г а р , о н а сути в и т а м и н К г а ж у д а 
бой.
Б и р л а м ч и в и т а м и н К е т и ш м о в ч и л и г и а н ч а к а м учрайди,
ч у н к и овк.ат б и л а н б и р г а к и р и б т у р а д и г а н бу в и т а м и н о р г а ­
н и з м т а л а б л а р и н и к о н д и р и ш у ч у н б е м а л о л ки ф о я к и л а д и .
К у п р о к и к к и л а м ч и в и т а м и н К е т и ш м о в ч и л и г и к у р и л а д и ,
б у х о д и с а к у й и д а г и л а р г а б о г л и к д и р :
1) и ч а к д а
вита мин 
с у р и л и ш и и з д а н ч и к и ш и г а ( с у р у н к а л и э н т е р и т в а э нт е ро к о -
л и т л а р д а ) , 2) у т х о с и л б у л и ш и ва а ж р а л и б ч и щ и ш и бузили-

---

ши га ( и н ф е к ц и о н ва т о к с и к г е п а т и т л а р , ж и г а р ц и р р о з и , ут- 
т о ш к а с а л л и г и , м е ъ д а ости б е з и у с м а л а р и , у т й у л л а р и дис ки- 
н е з и я с и д а ) , 3) о п е р а ц и я й у л и б и л а н и ч а к к и с м и н и н г олиб 
т а ш л а н г а н и , ё г л а р н и н г я х ш и с У р и л м а с л и г и в а б о ш к а л а р г а .
А н т и б и о т и к л а р ёки с у л ь ф а н и л а м и д п р е п а р а т л а р у з о к иш- 
л а т и л г а н и д а х а м в и т а м и н К е т и ш м о в ч и л и г и б о ш л а н и ш и м у м ­
кин, чунк и бу п р е п а р а т л а р и ч а к д а в и т а м и н с и н т е з л о в ч и мик- 
р о ф л о р а н и с у с а й т и р и б к у я д и . В и т а м и н К а н т а г о н и с т л а р и
б у л м и ш а н т и к о а г у л я н т л а р ( м а с а л а н , к о а м а д и н , ф е н и л и н , д и ­
к у м а р и н ) у з о к и ш л а т и л г а н и д а х а м в и т а м и н К е т и ш м о в ч и л и г и
ю з а г а к е л а о л а д и ( ф у н к ц и о н а л е т и ш м о в ч и л и к ) .
В и т а м и н К нинг б и о л о г и к р о л и у н и н г к о н и в и ш ж а р а ё н л а -
р и д а и ш т и р о к э т и ш и г а б о г л и к , ч у н к и бу в и т а м и н п л а з м а
о м и л л а р и II ( п р о т р о м б и н ) , V I I , IX в а X о м и л л а р н и н г ж и г а р ­
д а с и н т е з л а н и ш и учун з а р у р д и р . Ш у м у н о с а б а т б и л а н в и т а ­
мин 
К
е т и ш м а й к о л г а н
м а х а л л а р д а
к о н
и в и ш и
и з д а н
ч и к и ш и г а ва г е м о р р а г и к с и н д р о м п а й д о б у л и ш и г а о л и б к е л а ­
ди, бу с и н д р о м г и п о п р о т р о м б и н е м и я б о ш л а н и б , ф и б р и н о г е н -
нинг х а д е г а н д а ф и б р и н г а а й л а н а в е р м а с л и г и г а б о г л и в д и р .
Ч а л а т у г и л г а н , о на к о р н и д а г и а с ф и к с и я в а к а л л а ички т р а в -
м а с и г а у ч р а б т у г и л г а н ч а к а л о к л а р д а к у п у ч р а й д и г а н г е м о р ­
р а г и к
к а с а л л и к х а м
г и п о в и т а м и н о з
К
га 
а л о к а д о р д и р .
Ч а к а л о к л а р д а в и т а м и н К е т и ш м а с л и г и г а у л а р г е п а т о б и л и а р
с и с т е м а с и н и н г е т и л м а г а н , л и п и д л а р , ж у м л а д а н в и т а м и н К 
с у р и л и ш и
м е х а н и з м и н и н г
т а к о м и л л а ш м а г а н и ,
ш у н и н г д е к
ч а к а л о к л а р и ч а г и д а ш у в и т а м и н н и с и н т е з л о в ч и м и к р о ф л о р а
й у к л и г и с а б а б б у л а д и .
К а т т а ё ш л и о д а м л а р д а а в и т а м и н о з К ч а к а л о к л а р д а г и д а н
к у р а к а м р о к у ч р а й д и в а т а б и а т а н и к к и л а м ч и б у л а д и . О д а т д а
ж и г а р к а с а л л и к л а р и д а , а н т и к о а г у л я н т л а р у з о к и ш л а т и л г а н
м а х а л л а р д а к у з а т и л а д и .
Х о м и л а д о р л и к д а в р и д а а н т и к о а г у л я н т л а р ё к и б а р б и т у р а т -
л а р н и у з о к и ш л а т и б ю р г а н в а ш у м у н о с а б а т б и л а н о р г а н и з -
м и д а
в и т а м и н
К
м и к д о р и
к а м а й и б
к е т г а н
о н а л а р д а н
т у г и л г а н ч а к а л о к л а р д а х а м г и п о в и т а м и н о з К а н ч а к у п у ч ­
р а й д и . Л е к и н б у н д а б и р н е ч а о й д а н к е й и н в и т а м и н К м и к д о ­
ри о д а т д а а с л и г а к е л и б к о л а д и . Б и р о к , ч а к а л о к д а и ч к е т а р
ё к и ж и г а р к а с а л л и к л а р и б у л г а н х о л л а р д а в и т а м и н К е т и ш ­
м о в ч и л и г и у з о к с а к л а н и б к о л и ш и м у м к и н . Ч у н к и б у н д а й
х о л л а р д а б и р т о м о н д а н и ч а к д а в и т а м и н К, ё г л а р с у р и л и ш и
и з д а н ч ик с а, и кк и нч и т о м о н д а н , м и к р о ф л о р а т о м о н и д а н в и т а ­
м и н с и н т е з л а н и ш и х а м б у з и л а д и .
В и т а м и н е т и ш м о в ч и л и г и , к а н д а й с а б а б г а к у р а б о ш л а н г а -
н и д а н к а т ъ и й н а з а р , о д а м н и к о н к е т и ш х о л л а р и г а м ой и л
к и л и б кУяди, б у н д а й х о д и с а о д а т д а г и б у р у н к о н а ш и д а н тор- 
ти б, х а ё т уч ун х а в ф л и б у л г а н э п и д у р а л , с у б а р а х н о и д а л , суб-

---

д у р а л , к о н к е т и ш и ва м и я г а к о н к у й и л и ш и б и л а н х а м и ф о д а -
л а н и ш и м у м к ин . Б у н д а н т а ш к а р и , п е т е х и а л г е м о р р а г и я л а р ,
г е м а т у р и я , м е л е н а к у з а т и л и ш и м у м к ин . Б у н д а й х о л л а р д а ве- 
н а д а н в и т а м и н К ю б о р и ш к о н к е т и ш х о л л а р и н и о д а т д а 12 со- 
а т и ч и д а т у х т а т а д и .
В ГУ Р У Х И ВИ ТАМ И Н ЛАРИ
В г у р у х и г а к и р а д и г а н в и т а м и н л а р с у в д а э р у в ч и в и т а м и н -
л а р д и р . Б у л а р а ч и т к и , д он, г уруч, с а б з а в о т , б а л и к ва г у ш т д а
б у л а д и в а о р а л и к а л м а ш и н у в д а к о э н з и м л а р в а з и ф а с и н и б а-
ж а р и б б о р а д и . Б у г у р у х г а к и р а д и г а н в и т а м и н л а р е т и ш м о в ч и ­
л и г и т у к и м а л а р д а а л м а ш и н у в ж а р а ё н л а р и б у з и л и ш и б и л а н
У т а д и г а н п а т о л о г и к у з г а р и ш л а р г а о л и б к е л а д и . Ш у н и н г учун 
бу В г у р у х в и т а м и н л а р и е т и ш м о в ч и л и г и г а д е р м а т и т л а р , сто- 
м а т и т л а р , г а с т р и т л а р б о ш л а н и ш и , б о ш м и я ва н е р в л а р д а
д е г е н е р а т и в у з г а р и ш л а р п а й д о б у л и ш и в а б о ш к а л а р х а р а к -
т е р л и д и р .
ВИ ТАМ И Н B i
В и т а м и н Bi ( т и а м и н ) — В г у р у х и г а к и р а д и г а н с у в д а э р у в ­
чи э н г м у х и м в и т а м и н л а р н и н г б и р и д и р . У н и н г у н у м и — т и а -
м и н д и ф о с ф а т х у ж а й р а и ч и д а у т а д и г а н у г л е в о д л а р а л м а ш и -
н у в и д а м у х и м р о л ь у й н о в ч и б и р к а н ч а ф е р м е н т л а р н и н г ко- 
ф е р м е н т и б у л и б х и с о б л а н а д и . Й и р и к т о р т и л г а н у н д а н ё пи л-
г а н к у л ч а л а р , ё р м а л а р , а й н и к с а к о р а б у г до й, а р п а ё р м а с и ,
с ук , д у к к а к л и д о н л а р , ж и г а р в и т а м и н Bi г а а й н и к с а бой. 
О д а м о р г а н и з м и д а т и а м и н с и н т е з л а н м а й д и , ш у н и н г у ч у н у 
о в к а т б и л а н з а р у р м и к д о р д а о р г а н и з м г а к и р и б т у р и ш и ке- 
р а к . К а т т а ё ш л и о д а м л а р д а в и т а м и н Bi е т и ш м о в ч и л и г и к и ш и
у м у м а н о в ^ а т г а ё л ч и м а й к о л г а н , н у к у л б и р х и л о в к а т , хусу- 
с а н о к л а н г а н г у р у ч б и л а н о в к а т л а н г а н м а х а л л а р д а ё к и и ча к-
д а в и т а м и н л а р с у р и л и ш и б у з и л г а н в а к т л а р д а б о ш л а н а д и .
И ч к и л и к б о з л а р д а в и т а м и н е т и ш м о в ч и л и г и а й н и к с а куп 
у ч р а й д и , ч у нк и и ч к и л и к — а л к о г о л и ч а к д а т и а м и н с у р и л и б
у т и ш и г а т у с к и н л и к к и л а д и . Х о м и л а ^ о р л и к м а х а л и д а в а р а к -
в а р а к к у с а в е р и ш , у з о к в а к т п а р е н т ё ' р а л й у л б и л а н о з и к л а -
н иш, и ш т а х а й у к о л и ш и в а к а й т к и л и ш б и л а н б и р г а л и к д а д а ­
в ом э т и б б о р а д и г а н с у р у н к а л и к а с а л л и к л а р н а т и ж а с и д а х а м
о р г а н и з м д а в и т а м и н B i е т и ш м а й к о л и ш и м у м к и н . В е н а д а н
к у п м и к д о р г л ю к о з а ю б о р и л а д и г а н б у л с а , б у н д а х а м о р г а ­
н и з м д а у т к и р т и а м и н т а н к и с л и г и б о ш л а н и ш и м у м к и н . С а б а -
би ш у к и, о р г а н и з м д а в и т а м и н Bj а с л и д а к у п т у п л а н и б тур-

---

г р а д У з г а р и ш л а р п а й д о б у л г а н и т о п и л а д и . Б у х о д и с а л а р к л и ­
н и к ж и х а т д а н х о т и р а б у з и л и б , о д а м н и н г н и м а л а р б у л а ё т -
г а н и н и в а у з и н и н г к а е р д а т у р г а н и н и б и л о л м а й к о л и ш и , а к л -
и д р о к п а с а й и б к е т и ш и , д е л и р и й г а хос у з г а р и ш л а р б и л а н на- 
м о ё н б у л а д и .