Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

Х у ж а й р а л а р н и и м м у н р е а к ц и я л а р и
м а р к а з и й э ф ф е к т о р
х у ж а й р а л а р
Т - к о т и л л а р
т а ъ с и р и
б и л а н
б о г л и к д и р .
Бу 
х у ж а й р а л а р в и р у с л а р ю к к а н х у ж а й р а л а р н и н г а с о с и й гисто- 
с и г и ш у в ч а н л и к к о м п л е к с и в а б а ъ з и у с м а х у ж а й р а л а р и анти- 
г е н л а р и г а к а р ш и ю з а г а к е л а д и . Т - к о т и л л а р у з л а р и н и н г мар- 
к ё р л а р и б у й и ч а C D 3 + в а C D
8
+ ж у м л а с и г а к и р а д и . Аста-се- 
к ин ю з а г а к е л и б б о р а д и г а н у т а с е з у в ч а н л и к х о д и с а с и C D 4 +
х у ж а й р а л а р г а б о г л и к .
И м м у н ж а в о б н и н г и д о р а э т и л и ш и д а C D 4 + в а C D 8 + ишти­
р о к этади.
Т- х у ж а й р а л а р В- х у ж а й р а л а р б и л а н у з а р о таъ- 
с и р л а ш и б , и м м у н ж а в о б н и к у ч а й т и р и ш и ё к и с у с а й т и р и ш и
м у м к и н . Ч у н о н ч и , Т - х е л п е р л а р ( C D 4 + ) « ё р д а м о м и л и » , яъни 
и н т е р л е й ки н -
2
д е г а н и м м у н г о р м о н и ш л а б ч и к а р и б , иммун 
р е а к ц и я н и кучГайтиради. И к к и н ч и т о м о н д а н , Т - с у п р е с с о р л а р
( C D
8
+ ) х у ж а й р а г а а л о к а д о р и м м у н и т е т н и х а м , г у м о р а л им- 
м у н и т е т н и х а м с у с а й т и р и б к у я д и .

---

В - л и м ф о ц и т л а р г у м о р а л и м м у н и т е т м е д и а т о р л а р и б у л и б ,
к о н д а а й л а н и б ю р г а н л и м ф о ц и т л а р у м у м и й с о н и н и н г
10— 20 
ф о и з и н и т а ш к и л э т а д и . У л а р к у м и к д а , п е р и ф е р и к л и м ф о и д
т у к и м а ( л и м ф а т у г у н л а р и , т а л о к , б о д о м ч а б е з л а р и ) , м е ъ д а -
и ч а к й у л и д а б у л а д и . Л и м ф а т у г у н л а р и д а В - л и м ф о ц и т л а р
п у с т л о к м о д д а с и д а , т а л о к д а — о к п у л ь п а с и д а т о п и л а д и ( о к
п у л ь п а д а у л а р л и м ф о и д ф о л л и к у л а л а р н и х о с и л к и л а д и ) .
А н т и г е н т а ъ е и р э т г а н и д а В- х у ж а й р а л а р т у р л и с и н ф д а г и
и м м у н о г л о б у л и н л а р н и : М, G, А, Е в а D и ш л а б ч и к а р а д и г а н
п л а з м а т и к х у ж а й р а л а р г а а й л а н а д и .
Б у л а р н и н г б ир и нч и 3 т у р и а й л а н и б ю р а д и г а н ж а м и и м м у -
н о г л о б у л и н л а р н и н г 95 ф о и з и н и т а ш к и л э т а д и . И м м у н о г л о б у ­
л и н Е н о р м а д а ф а к а т ю к л а р ш а к л и д а т о п и л а д и , л е к и н б а ъ з и
п а т о л о г и к х о л а т л а р д а к у п а й и б к е т а д и . И м м у н о г л о б у л и н D 
а с о с а н В - х у ж а й р а л а р ю з а с и д а у ч р а й д и в а а н т и г е н б и л а н ин- 
д у к ц и я л а н г а н х у ж а й р а л а р н и н г т а б а к а л а н и ш и д а м у х и м р о л -
ни у й на й д и . В- х у ж а й р а л а р ю з а с и д а а н т и г е н р е ц е п т о р и д а н
т а ш к а р и и м м у н о г л о б у л и н р е ц е п т о р и ( F c - р е ц е п т о р ) , к о м п л е -
м е н т н и б и р и к т и р и ш р е ц е п т о р л а р и ( С З б в а С З а ) т о п и л г а н . Б у
р е ц е п т о р л а р н и н г к а н д а й в а з и ф а л а р н и а д о э т и ш и е т а р л и ч а
у р г а н и л г а н э м а с , у л а р а н т и т е л о л а р с и н т е з и н и и д о р а э т и б б о ­
р а д и д е б т а х м и н к и л и н а д и , холос.
М А К Р О Ф А Г Л А Р
М а к р о ф а г л а р
м о н о н у к л е а р - ф а г о ц и т а р
с и с т е м а н и н г б и р
к и с м и булиб, я л л и г л а н и ш р е а к ц и я с и н и н г а в ж о л и б б о р и ш и д а
ф а о л и шт и р о к э т и ш б и л а н г и н а к о л м а й , и м м у н ж а в о б ш а к л -
л а н и ш и д а х а м б е в о с и т а к а т н а ш а д и . М а к р о ф а г л а р к о п т и н а
ф у н к ц и я л а р н и а до э т а д и:
— у л а р Т - х у ж а й р а и м м у н и т е т и юза“г а к е л и ш и у ч у н з а р у р -
д и р , чунк и у л а р а н т и г е н д а н и б о р а т х у ж а й р а л а р ж у м л а с и г а
к и р а д и .
У л а р н и н г
ю з а с и д а
и к к и н ч и
с и н ф
H L A
( г и с то -
с и г и ш у в ч а н л и к бош к о м п л е к с и ) а н т и г е н л а р и б у л а д и . М а ъ ­
л у м к и , а н т и г е н л а р Т- х у ж а й р а л а р н и б у л а р а н т и г е н б е р у в ч и
х у ж а й р а л а р б и л а н б и р и к к а н т а к д и р д а г и н а ф а о л х о л г а к е л -
т и р и б , ц и т о л и т и к л и м ф о ц и т л а р (Т- к и л л е р л а р ) х о с и л б у л и ш и ­
г а о л и б б о р и ш и м у м к и н , а н т и г е н б е р у в ч и х у ж а й р а л а р ж у м ­
л а с и г а м з к р о ф я г л я р г и н а
j » M a c .
б а л к и Л а н г е р г а н с х у ж а й ­
р а л а р и ^ с и м т а л и о к . э п и д е р м о ц и т л а р х а м к и р а д и . А н т и г е н
э р к и н т у р и б к о л г а н х о л д а х у ж а й р а и м м у н и т е т и ю з а г а к е л -
м а й д и ;
— Т- ва В- л и м ф о ц и т л а р п р о л и ф е р а ц и я с и в а т а б а к а л а н и -

---

ш и н и к у ч а й т и р а д и г а н и н т е р л е й к и н
- 1
ва э р у в ч а н б о ш к а б ир
к а н ч а о м и л л а р н и и ш л а б ч и к а р а д и ;
— у с м а х у ж а й р а л а р и н и л и з и с г а у ч р а т а д и . М а к р о ф а г л а р
т о к с и к м е т а б о л и т л а р в а п р о т е о л и т и к ф е р м е н т л а р
и ш л а б
ч и к а р и б , у с м а г а к а р ш и и м м у н и т е т д а и ш т и р о к э т и б б о р а д и ;
— т а л а й г и н а м и к д о р д а г и н о с п е ц и ф и к и м м у н и т е т о м и л л а -
р и н и — т р а н с ф е р р и н , к о м п л е м е н т л а р , л и з о ц и м , и н т е р ф е р о н ,
п и р о г е н ва б о ш к а л а р н и и ш л а б ч и к а р а д и ;
— с е к и н л и к б и л а н ю з а г а ч и к а д и г а н у т а с е з у в ч а н л и к п а й ­
д о б у л и ш и д а м у х и м у р и н т у т а д и .
Т А Б И И Й К И Л Л Е Р Х . У Ж А Й Р А Л А Р
Т а б и и й к и л л е р л а р д е б ном о л г а н н о м а ъ л у м х у ж а й р а л а р н и
у р г а н и ш
с ун гг и 
й и л л а р д а
к а т т а
к и з и к и ш
у йг о т д и .
Б у
х у ж а й р а л а р т у р л и у с м а х у ж а й р а л а р и н и , в и р у с л а р ю к к а н
х у ж а й р а л а р , з а м б у р у г л а р н и в а б а ъ з и н о р м а л х у ж а й р а л а р н и
л и з и с х о д и с а с и г а у ч р а т а о л а д и . Ху д д и Т- к и л л е р л а р с и н г а р и ,
т а б и и й к и л л е р л а р х а м а л л о т р а н с п л а н т а т ( к у ч и р и б у т к а з и л ­
г а н о р г а н л а р ) н и н г е м и р и л и ш и д а и ш т и р о к э т а д и . Б у ш у н г а
б о г л и к к и , т а б и и й к и л л е р л а р а с о си й к о м п л е к с а н т и г е н л а р и
к у п б у л и ш и б и л а н х а р а к т е р л а н а д и г а н н и ш о н - х у ж а й р а л а р -
н и г и н а т а д и ^ Ц ф а щ ^ щ л и б о л и ш г а к о д и р д и р . Т а б и и й к и л л е р
ю з а с и д а ^ С О Ш в а С О б б Д ю л е к у л а л а р и т о п и л а д и .
Ю к о р я я З " а й т и б у т и л г а н и д е к , и м м у н р е а к ц и я ( бу р е а к ц и я -
н и н г х у ж а й р а в а р и а н т и ) ю з а г а ч и к и ш и учун Т- л и м ф о ц и т л а р
б и л а н В - л и м ф о ц и т л а р а в в а л а н т и г е н л а р т а ъ с и р и д а с е н с и-
б и л л а н и ш и к е р а к . Т а б и и й ки л л е р л а р б у л а р д а н ф а р к к и л и б ,
у з и н и н г ц и т о т о к с и к т а ъ с и р и н и ю з а г а ч и к а р и ш учун о л д и н д а н
с е н с и б и л л а н и б о л и ш г а м у х т о ж б у л м а й д и . Ш у б и л а н б и р г а
||НХ£Цферон в а и н т е р л е й к и н -
2
и ш т и р о к и д а бу х у ж ; а й р а л а р -
Нинг ф а о л л и г и а н ч а к у ч а я д и . П е р и ф е р и к к о н д а т а б и и й к и л ­
л е р л а р л щмфо в ди ^л а рн ин г у м у м и й п о п у л я ц и я с и г а ц и с б а т а н
о л г а н д а Ц5 ф о и з н и' т а ш к и л э т а д и . М о р ф о л о г и к ж и х а т д а н
а й т и л а д и г а н б у л с а , у л а р д о н а д о р й и р и к л и м ф о ц и т л а р б у л и б ,
ц и т о п л а з м а с и д а б и р т а л а й а з у р о Ф и л д о н а л а р и б о р , л и т и к
ф е р м е н т л а р , а ф т и д а н , у л а р н и н г шу д о н а л а р и д а б у л а д и . Б у 
х у ж а й р а л а р , г а р ч и уз ю з а с и д а б и р к и е м а н т и г е н л а р в а F c 
р е ц е п т о р л а р г а э г а б у л с а - д а , Т-, В- л и м ф о ци т л Га р д ан ф а р к
к и л а д и . Т а б и и й к илд- ерл а р у с м а х у ж а й р а л а р и х а м д а в и р у с
ю к к а н х у ж а й р а л а р н и л и з и с г а у ч р а т и ш д е к к у ч ли х у с у с и я т г а
э г а б у л а д и в а, ч а м а с и , б и р и н ч и м у д о ф а а ч и з и г и н и т а ш к и л
э т и б , о р г а н и з м н и у с м а л а р х а м д а в и р у с л и и н ф е к ц и я л а р д а н
с а к л а б к о л а д и .

---

Б у л а р к а т о р и г а д е н д р и т и к у с и м т а л а р и б о р л и г и в а уз ю з а '
с и д а т а л а й г и н а II синф H L A а н т и г е н л а р и б у л и ш и б и л а н а ж ­
р а л и б т у р а д и г а н х у ж а й р а л а р н и н г п о п у л я ц и я л а р и б у л м и ш
д е н д р и т и к х у ж а й р а л а р
в а у с и м т а л и ё ш э п и д е р м о ц и т л а р
( Л а н г е р г а н с х у ж а й р а л а р и ) к и р а д и . Д е н д р и т и к х у ж а й р а л а р
л и м ф о и д т у к и м а д а , Л а н г е р г а н с х у ж а й р а л а р и э с а э п и д е р м и с -
д а х о с и л б у л а д и . Т а с ви р э т и л а ё т г а н шу х у ж а й р а л а р м а к р о -
ф а г л а р д а н фарк, к и ли б , с у с т ф а г о ц и т а р ф а о л л и к к а э г а д и р ,
ш у м у н о с а б а т б и л а н у л а р
м и к р о б л а р г а к а р ш и ф а о л л и к
к у р с а т а о л м а й д и ва ф а р р о ш л и к в а з и ф а с и н и б а ж а р м а й д и .
Ц И Т О К И Н И Н Л А Р
М а ъ л у м к и , и мм у н ж а в о б н и н г ю з а г а ч и к и ш и в а и д о р а эти- 
л и ш и д а л и м ф о ц и т л а р , м о н о ц и т л а р , н е й т р о ф и л л а р в а э н д о т е ­
л и а л х у ж а й р а л а р н и н г э р у в ч а н ' м е д и а т о р л а р — ц и т о к и н и н л ар 
ё р д а м и д а у з а р о т а ъ с и р к и л и ш и м у х и м а х а м и я т г а э г а . Ц и т о ­
к и н и н л а р у з и н и н г к е л и б ч и к и ш и г а к а р а б Т - л и м ф о ц и т л а р д а н
к е л и б ч и к ув чи л и м Ф о к и н и н л а р 
в а
м о н о ц и т л а р д а н
к е л и б
ч и к у в ч и мод о к и н и н л а р г а б у л и н а д и . Б у л а р н и н г б и р и н ч и с и г а ,
м а с а л а н , и н т е р л е й к и н - 2, и к к и н ч и с и г а — T N F a к и р а д и .
Ц и т о к и н и н л а р т а б и и й и м м у н и т е т м е д и а т о р л а р и х а м д и р
Б у л а р ж у м л а с и г а и н т е р л е й к и н - 1 , T N F a , и н т е р л е й к и н
- 6
( И Л -
6
), I т и п д а г и и н т е р ф е р о н , И Л -
8
к и р а д и . Б а ъ з и ц и т о к и н и н л а р
( м а с а л а н , и н т е р ф е р о н ) о р г а н и з м н и в и р у с л и и н ф е к ц и я л а р д а н
с а к. ла са , б о ш к а л а р и н о с п е ц и ф и к я л л и г л а и и ш р е а к ц и я с и д а
и ш т и р о к э т а д и.
Ц и т о к и н и н л а р л и м ф о ц и т л а р н и н г к у п а й и ш и , ф а о л л а ш у в и
в а т а б а к а л а н и ш и н и и д о р а э т и б б о р а д и , я л л и г л а и и ш х у ж а й -
р а л а р и н и ф а о л л а ш т и р а д и в а н о с п е ц и ф и к э ф ф е к т о р х у ж а й ­
р а л а р ф у н к ц и я с и н и ж о н л а н т и р а д и . У л а р г е м о п о э з н и х а м к у ­
ч а й т и р а д и . Ц и т о к и н и н л а р н и ш о н - х у ж а й р а л а р д а г и с п е ц и ф ик 
р е ц е п т о р л а р б и л а н б и р и к к а н
м а х а л д а г и н а
у з т а ъ с и р и н и
к у р с а т и ш и н и а й т и б у ти ш к е р а к .
А С О С И Й Г И С Т О С И Р И Ш У В Ч А Н Л И К К О М П Л Е К С И А Н Т И Г Е Н Л А Р И
И м м у н с и с т е м а н и н г а ж о й и б х о с с а л а р и д а н б и р и ш у к и , бу 
с и с т е м а « уз - у з и ни к и» в а « б е г о н а , ё т н и к и » ни а ж р а т и б , ф а р к
к и л а о л а д и . Б и р о р т у к и м а к у ч и р и б у т к а з и л г а н и д а р е ц и п и е н т
у ч у н ёт б у л г а н шу т у к и м а н и н г
п а й в а н д л а н г а н ж о й и д а н
к учиб, т у ш и б к е т и ш и д а н и б о р а т х о д и с а н и н г а с о с и д а и м м у н

---

с и с т е м а н и н г а н а шу х у с у с и я т и ё т ади . Т у к и м а л а р н и к у ч и р и б
у т к а з и ш и ш и н и н г т е х н и к ж и х а т л а р и н и и ш л а б ч и к и ш д а кат- 
т а г и н а ю т у к л а р к у л г а к и р и т и л г а н б у л и ш и г а к а р а м а й , иммун 
с и с т е м а « ёт н и к и ни » т а н и б о л а д и г а н б у л г а н и учун, о р г а н и з м -
г а ё т б у л г а н у ш а о б ъ е к т н и к у ч ир и б , т у ш и р и б ю б о р и ш учун 
ж о н - ж а х д и б и л а н х а р а к а т к и л а д и .
« К у ч и б , т у ш и б к е т и ш » д е г а н и б о р а и р с и й ж и х а т д а н туг ри
к е л м а й д и г а н д о н о р д а н о л и н г а н т р а н с п л а н т а т н и н г р е ц и п и е н т -
д а е м и р и л и б к е т и ш и г а о л и б к е л а д и г а н б а р ч а и м м у н о л о г и к
р е а к ц и я л а р н и
$з
и ч и г а о л а д и . Л о а к а л б и т т а г ен б у й и ч а ф а р к
б у л и ш и ё т а н т и г е н л и к х у с у с и я т и а л б а т т а ю з а г а ч ик и ш и н и
т а ъ м и н л а й д и .
Б и р к а н ч а и м м у н о л о г и к б е л г и л а р н и н а з о р а т к и л и б б о р а ­
д и г а н г е н л а р а с о с и й г и с т о с и г и ш у в ч а н л и к к о м п л е к с и ( М Н С )
д е б а т а л а д и г а н к и ч и к б и р г ен о м к и с м и г а ж о б у л г а н д и р . Бу 
к о м п л е к с о д а м н и н г
6
х р о м о с о м а с и д а ж о й л а ш г а н б у л и б , HLA 
д е б а т а л а д и . H L A г е н л а р х у ж а й р а л а р м е м б р а н а с и д а г и учта 
х а р хи л с и н ф г а м а н с у б б у л г а н в а у зи ни нг к и м ё в и й т у з и л и ш и,
ф у н к ц и я л а р и х а м д а т у к и м а л а р д а т а к с и м л а н и ш и ж и х а т и д а н
б и р - б и р и д а н ф а р к к и л а д и г а н м о л е к у л а л а р н и к о д л а й д и . Шу- 
л а р д а н и к к и с и н ф г а м а н с у б м о л е к у л а л а р H L A а н т и г е н л а р
с и ф а т и д а а х а м и я т г а э г а д и р .
I с и н ф а н т и г е н л а р и г л и к о п р о т е и л л а р ж у м л а с и г а к и р а д и
в а
б а р ч а
я д р о л и
х у ж а й р а л а р д а
х а м д а
т р о м б о ц и т л а р д а
б у л а д и ( э к с п р е с с л а н а д и ) . А с л и д а с о м а т и к х у ж а й р а л а р н и н г
б а р ч а с и у з и н и н г ю з а с и д а б и р с и н ф г а м а н с у б а н т и г е н л а р г а
э г а б у л а д и . II с и н ф г а м а н с у б а н т и г е н л а р и к к и т а з а н ж и р
( а л ь ф а - в а б е т а - з а н ж и р л а р ) д а н и б о р а т б и м о л е к у л я р комп- 
л е к с л а р д и р . I с и н ф а н т и г е н л а р и д а н ф а р к к и л и б , у л а р т у к и ­
м а л а р д а у н ч а к у п б у л м а й д и , ч у н к и ф а к а т а н т и г е н д а н и бо ра т
х у ж а й р а л а р д а ( м а к р о ф а г л а р , д е н д р и т и к х у ж а й р а л а р д а ) , В- 
Х у ж а й р а л а р в а Т - ф а о л л а ш г а н б а ъ з и л и м ф о ц и т л а р д а т о п и л а ­
д и, х о л о с . О д а м д а H L A - к о м п л е к с и а н т и г е н и н и н г и к к а л а син- 
ф и б у й р а к т о м и р к о п т о к ч а л а р и э н д о т е л и й с и д а , б у й р а к ка- 
н а л ч а л а р и , ф и б р о б л а с т л а р и в а э п и т е л и й с и д а т о п и л а д и . И р ­
с и й ж и х а т д а н б и р - б и р и г а мос к е л м а й д и г а н и н д и в и д и у м л а р д а
I с и н ф г а м а н с у б д е т е р м и н а н т л а р н и н г х а м м а с и ва II д е т е р м и -
н а н т л а р н и н г б и р к и с м и г у м о р а л а н т и т е л о л а р х о с и л б у л и ­
ш и г а с а б а б б у л а д и .
H L A - к о м п л е к с и л о к у с л а р и х а д д а н т а ш к а р и т у р л и - т у м а н
б у л г а н л и г и т у ф а й л и а н т и г е н л а р н и н г к о м б и н а ц и я л а р и х а м
с о н — с а н о к с и з б у л а д и . М о д о м и к и ш у н д а й э к а н , х а р бир 
о д а м к у л б а р м о к л а р и н и н г и з и ф а к а т у н и н г ^ з и г а г и н а хос 
б у л г а н и д е к , п о п у л я ц и я д а г и х а р бир и н д и в и д у у м х у ж а й р а
ю з а с и д а ф а к а т у з и г а хос, я г о н а б ир т а р з д а г и а н т и г е н л а р
н у с х а с и г а э г а б у л а д и .

---

Б о ш г и с т о с и г и ш у в ч а н л и к к о м п л е к с и ( М Н С ) н и н г и м м у н
р е а к ц и я л а р а в ж о л иб б о р и ш и д а г и а х а м и я т и к а т т а в а т у р л и -
т у м а н д и р .
Б у к о м п л е к с : 1) к у ч и р и б у т к а з и л г а н т у к и м а л а р н и н г куч и б
т у ш и ш и д а му хи м а х а м и я т г а э г а . Ш у м у н о с а б а т б и л а н доно р 
ва р е ц и п и е н т л а р н и H L A - а н т и г е н л а р г а к а р а б т а н л а б о л и ш 
т р а н с п л а н т а т н и н г к е й и н ч а л и к я ш а б к е т а о л и ш э х т и м о л и н и
а н ч а о ши р а д и ;
2) H L A - к о м п л е к с и н и н г ф и з и о л о г и к а х а м и я т и я н а ш у н д а н
и б о р а т к и , и м м у н ж а в о б ю з а г а ч и к и ш и д а у л и м ф о ц и т л а р н и н г
б и р - б и р и б ил ан , м а к р о ф а г л а р б и л а н у з а р о т а ъ с и р к и л и ш и г а
ё р д а м б е р а д и . М а с а л а н , Т - х е л п е р л а р ( C D 4 + ) а н т и г е н м а к р о ­
ф а г л а р ва б о ш к а а н т и г е н д а н и б о р а т х у ж а й р а л а р ю з и д а ж о й ­
л а ш г а н II синф а нт иг ен и б и л а н б и р и к к а н т а к д и р д а г и н а у ш а
а н т и г е н н и т а н и б, а ж р а т а о л а д и ;
3) г и с т о с и г и ш у в ч а н л и к к о м п л е к с и о р г а н и з м н и н г ч еча к,
г е р п е с , грипп, к и з а м и к с и н г а р и в и р у с л а р г а к а р ш и х и м о я -
л а н и ш и д а и ш т и р о к э т а д и . Б у х и м о я н и н г а с о с и д а Т- к и л л е р -
л а р ( C D
8
+ ) нинг в ирус ю к к а н х у ж а й р а л а р н и э р и т и б ю б о ра
о л а д и г а н ц и т о т о к с и к т а ъ с и р и ё т а д и . Ш у б и л а н б и р г а в и р у с
а н т и г е н л а р и о л д и н H LA- к о м п л е к с и н и н г I I с и н ф а н т и г е н л а р и
б и л а н б и р и к к а н б ^ л с а г и н а , а н а ш у н д а г и н а Т - к и л л е р л а р в и ­
р у с а н т и г е н л а р и н и « т а н иб » , а ж р а т а о л а д и . Д е м а к , в и р у с г а
к а р ш и и м м у н р е а к ц и я ю з а г а ч и к и ш и у ч ун м а к р о ф а г л а р о л ­
д ин в и р у с а н т и г е н л а р и б и л а н у з а р о т а ъ с и р к и л и ш г а к и р и ш -
мо г и к е р а к .
В и р у с л а р х а р к а н д а й с о м а т и к х у ж а й р а л а р г а , м а с а л а н , ге- 
п а т о ц и т л а р г а , х и л п и л л о в ч и э п и т е л и й х у ж а й р а л а р и г а ю ки ши
м у м к и н . Ш у м у н о с а б а т б и л а н у л а р д а H L A - к о м п л е к с и I син- 
фи а н т и г е н л а р и н и н г б у л и ш и в и р у с ю к к а н х у ж а й р а л а р н и н г
а ж р а т и б о л ишин и , в и р у с л и и н ф е к ц и я г а к а р ш и к у р а ш и ш учун 
з а р у р ш а р т б у л и б х и с о б л а н а д и ;
4 ) а с ос и й г и с т о с и г и ш у в ч а н л и к к о м п л е к с и и м м у н ж а в о б н и
и д о р а э т и б б о р а д и . И м м у н ж а в о б н и н г ж а д а л л и г и г е н е т и к на- 
з о р а т о с т и д а т у р а д и к и , б у м а ъ л у м н а р с а . И м м у н ж а в о б н и
и д о р а э т а д и г а н г е н л а р ( б у л а р н и I r - г е н л а р д е б а й т и л а д и )
H L A - D м а й д о н д а ж о й л а ш г а н б у л а д и .
H L A нинг к а с а л л и к б и л а н а л о к д с и . Г и с т о с и г и ш у в ч а н л и к
H L A - с и с т е м а с и г а а л о к а д о р к у п г и н а к а с а л л и к л а р т а с в и р л а н -
ган, б у л а р н и н г к у п ч и л и г и и м м у н у з г а р и ш л а р б у л и ш и б и л а н
т а ъ р и ф л а н а д и . К а с а л л и к л а р г а б у н д а й м о й и л л и к н и н г м е х а ­
н и з м и е т а р л и ч а у р г а н и л г а н э м а с , л е к и н т и л г а о л и б , а й т и б
у т и ш г а а р з и г у л и к бир к а н ч а т а х м и н л а р бор.
H L A б и л а н б и р и к к а н 1г г е н л а р к у п у ч р а й д и г а н а л л е р г е н -
л а р г а у т а с е з у в ч а н л и к р е а к ц и я с и ю з а г а . к е л и ш и д а и ш т и р о к
э т а д и д е б т а х м и н к и л и н а д и . М у а й я н х и л д а г и H L A г а э г а

---

б у л г а н
о д а м л а р
и м м у н
т а б и а т л и
к а с а л л и к л а р г а
мойил 
б у л а д и . Ч у н о н ч и , в у ж у д и д а H L A - B 2 7 а н т и г е н б у л г а н одам- 
л а р н и н г а н к и л о з л о в ч и с п о н д и л и т к а с а л л и г и г а д у ч о р булиш 
х а в ф и к а т т а . HLA- A1 н ин г б у л и ш и а т о п и к а л л е р г и я , H LA - D 4
б у л и ш и э с а р е в м а т о и д а р т р и т б о ш л а н и ш и г а ш а р о и т т у г д и р а -
ди. Б а ъ з и а у т о и м м у н к а с а л л и к л а р д а H LA- D с о х а д а г и а л л е л -
л а р б и л а н б о г л а н и ш т о п и л г а н . H L A - D з о н а с и д а ж о й л а ш г а н
I r - г е н л а р а у т о а н т и т е л о л а р п а й д о б у л и ш и н и и д о р а э т а олади.
H L A - м а к р о м о л е к у л а л а р к а с а л л и к п а й д о б у л и ш и д а бево- 
с и т а и ш т и р о к э т и ш и м у м к и н . Ш у б и л а н б и р г а H L A - ма кро -
м о л е к у л а л а р и н и н г к а с а л л и к к е л и б ч и к и ш и д а б е в о с и т а ишти- 
р о к и н и т а ъ м и н л а й д и г а н м е х а н и з м л а р х а р хил. П а т о г е н о м и л ­
л а р а н т и г е н н и н г H L A б и л а н ю з а г а ч и к а р а д и г а н ч а т и ш м а ре- 
а к ц и я с и д а б е в о с и т а и ш т и р о к э т а о л а д и д е б т а х м и н к и ли н а д и.
Б у
р е а к ц и я ,
бир 
т о м о н д а н ,
а н т и г е н н и
и м м у н
ж а в о б д а н
с а к л а й д и , и к к и н ч и т о м о н д а н , х у ж а о р г а н и з м и д а у нин г уз 
H L A - а н т и г е н и г а к а р ш и т о л е р а н т л и к п а й д о б у л и ш и г а олиб 
к е л а д и . Б у н д а н т а ш к а р и , м а ъ л у м H L A - м о л е к у л а л а р вирус- 
л а р н и р е ц е п т о р л а р б и л а н т а ъ м и н л а ш и м у м к и н . Б у н а р с а ё 
в и р у с н и н г х у ж а й р а б и л а н б у л а д и г а н у з а р о т а ъ с и р и н и к у ч а й ­
т и р а д и , ё к и бу х у ж а й р а л а р н и х у ж а о р г а н и з м и д а г и иммуни- 
т е т г а ж а в о б г а р х у ж а й р а л а р уч ун нишон к и л и б к у я д и (вирус 
ю к к а н х у ж а й р а л а р н и ш у л а р е м и р а д и ) . Б и р и н ч и х о л д а H L A - 
м о л е к у л а л а р в и р у с л и и н ф е к ц и я б о ш л а н и б , а в ж о л и б бориши- 
г а ё р д а м б е р а д и , и к к и н ч и х о л д а в и р у с ю к к а н х у ж а й р а л а р ­
н ин г о р г а н и з м д а н ч и к а р и б т а ш л а н и ш и учун й ул о ч а д и . HLA 
т а б и а т а н и м м у н и т е т г а а л о к а д о р б у л м а г а н к а с а л л и к л а р , м а ­
с а л а н , г е м о х р о м а т о з б о ш л а н и ш и д а х а м о к с и л л а р ре ц е п т ор-
л а р и в а у з а т у в ч и л а р и т а р и к а с и д а и ш т и р о к э т и ш и н и т а ъ ки д-
л а б у т и ш к е р а к .
Ш у н д а й к и л и б , и м м у н р е а к ц и я л а р о р г а н и з м н и н г а н ти ге н ­
л а р д е б а т а л м и ш ёт м о д д а л а р д а н х и м о я л а н и ш и д а мухим 
а х а м и я т к а с б э т а д и .
Б и р о к , уз т а б и а т и г а к у р а х и м о я р е а к ц и я л а р и б у л м и ш шу 
и м м у н р е а к ц и я л а р и н и н г у з и инсон о р г а н и з м и д а п ат о л о г и к
ж а р а ё н л а р б о ш л а н и б к е т и ш и г а с а б а б б у л а о л и ш и сунгги 
й и л л а р д а а н и к л а н д и . Ч у н о н ч и , и м му н р е а к ц и я л а р о р г а н и з м ­
н и н г у з и д а г и х у ж а й р а в а т у к и м а л а р н и н г н о р м а л а н т и г е н л а ­
р и г а к а р ш и к у р а ш у в ч и у т а р е а к т и в х а р а к т е р к а с б этиши 
м у м к и н . Б у н д а й ш а р о и т л а р д а и м м у н р е а к ц и я л а р ор г ан из м 
х а ё т и г а т а х д и д с о л а д и г а н к а с а л л и к л а р г а ( а у т о и м м у н к а с а л ­
л и к л а р г а ) о л и б к е л а о л а д и .
И м м у н р е а к ц и я х а м и ш а х а м х а й р л и , ш и ф о б а х ш була- 
в е р м а й д и , у б и р о р г а н и з м д а н к у ч и р и б о л и н г а н о р г а н ёки 
т у к и м а л а р н и и к к и н ч и б и р о р г а н и з м г а п а й в а н д л а б у т к а з и ш г а
т у с к и н л и к х а м к и л а д и . И м м у н с и с т е м а н и н г з а и ф л а ш и б коли-

---

ши ( и мму ни те т т а н к и с л и г и х о л а т и н и н г р у й б ер иши ) о р г а н и з м ­
нинг 
и н ф е к ц и я л а р г а
с е з г и р л и г и н и
к у ч а й т и р а д и ,
х а в ф л и
у с м а л а р п а й д о б у л и ш и г а о л и б б о р а д и .
Ю к о р и д а а й т и б у т и л г а н л а р г а к у р а , и м м у н р е а к ц и я л а р -
нин г о д а м п а т о л о г и я с и учун а х а м и я т и н и к у й и д а г и н у к т а и на- 
з а р д а н к у р иб ч ик иш к е р а к :