ДИЗАРТРИЯ НУТҚ НУҚСОНИГА ЭГА БЎЛГАН БОЛАЛАРДА ФОНЕМАТИК
ЭШИТУВНИ ЎРГАНИШНИНГ АХАМИЯТИ
Аюпова М.Ю.– проф., п.ф.н., Закирова С. – магистрант, ТДПУ, Ўзбекистон.
Аннотация:
Ушбу мақолада дизартрия нутқ камчилигига эга бўлган болалар
фонематик идрокини ўз вактида текширишнинг аҳамияти очиб берилган.
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
278
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Тянч сўзлар:
таълим-тарбия, коррекция, дизартрия, ривожланиш, фонематик идрок,
фонематик эшитув, товушлар талаффузи.
Аннотация:
В этой статье подчеркивается важность своевременного выявление
фонематического восприятия у детей с дизартрией.
Ключевые слова:
обучения, воспитания, коррекция, дизартрия, развитие,
фонематическое восприятие, фонематический слух, произношение звуков,
Annatatsiya:
This article emphasizes the importance of timely study of phonemic
perception in children with dysarthria.
Keyword:
training, education, correction, dysarthria, development, phonemic hearing,
phonemic perception, pronunciation of sounds.
2019 йил 13 майдаги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №391-сон
Қарорининг 3-иловасида “Кўп тармоқли ихтисослаштирилган мактабгача таълим
ташкилотлари ва қўшма типдаги мактабгача таълим ташкилотлар тўғрисида” Низомда
қуйдаги вазифалар кўрсатилган:
- илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожанишига қўйиладиган талабларига,
шунингдек, улар асосида ўйлаб чиқилган таълим тарбия ва коррекцион ишларни ташкил
этиш дастурларига мувофиқ тарбияланувчиларига таълим тарбия, коррекциион –педагогик
ёрдам берилишини таъминлаш;
- боларда Ватанга муҳаббат, оилага хурмат билан муносабатда бўлиш, миллий
қадриятлар ва урф одатларга ҳурмат, ўзига ва атроф муҳитда онгли муносабатда бўлиш
руҳида тарбиялаш;
- тиббий абилитация ва ребилитация ишларини ташкил этиш ва болалар
ривожланиши учун шароиталар яратиш;
- болларни ижтимоий мослашувчанлигини, хамда таълим ва тарбия олишни давом
эттиришга тайёрлигини таъминлаш;
- болаларни умумтаълим муассасаларда ўқишга тайёрлаш.
- ўқув жараёнига замонавий таълим дастурлари ва технологияларни жорий этиш.
Бу қарорни қабул қилиниши мактабгача таълим ташкилотларида таълим - тарбия
ҳамда коррекцион ишларни сифатли, самарали олиб борлишини таъминлашга хизмат
қилади.
Фонматик эшитув – бу она тилидаги фонемаларни ажратиш ва фарқлаш қобилияти
бўлиб, у, 6 ойликда 1 ёш 7 ойликкача меъёрда шаклланади. Нормада болада фонематик
эшитувни ривожланишининг етакчи омили унинг нутқини атрофдагилар билан мулоқат
жараёнида роивожланиши хисобланади. Фонематик идрок, товушлар тахлилини ақлий
операцияси сифатида махсус таълим жараёнида шгакилланади. Дизартрия нутқ
камчиликларида фонематик эшитувни бузилиши қатор холларда иккиламчи характерда
бўлади [1].
Фонематик эшитув ва фонематик идрок фаолиятини текшириш бола нутқининг барча
томонлари луғати, фонетик идрок, грамматик тузилишини ривожлантириш режасида олиб
бориладиган логопедик иш учун зарурдир.
А.Е.Журова ва Д.Б.Эльконин, Г.А.Каше, Н.И.Жинкин, Т.Б.Филичева ва Г.В.Чиркина,
Л.Р.Мўмнова, М.Ю.Аюпова ишларига асосланган ҳолда фонематик эшитув ва идрокни
текшириш деганда, биз болаларнинг нутқ товушларини йиғиндисида (товушлар, бўғинлар,
сўзлар қатори) таниб олиш, фарқлаб олиш, таҳлил ва таркиб қилиш қобилиятини назарда
тутдик. Топшириқлар товушларни, бўғинларни ва сўзларни минимал, ўртача ҳамда ва
максимал фарқ қилиш бўйича мураккаблашиб борган тартибда берилади
М.Ю.Аюпова мактабгача тарбия ёшидаги фонетик-фонематик камчиликларга эга
бўлган болалар нутқидаги камчиликларни бартараф этиш бўйича логопедик ишлар тизимини
таклиф этди. У мактабгача тарбия ёшидаги фонетик-фонематик нутқ камчилигига эга бўлган
Do'stlaringiz bilan baham: |