Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

Key words
: individ, person, spirituality, concept, pedagogue 
 
Ёшлар бузғунчи ғояларга қарши 
Мамлакатимизнинг биринчи Президенти Ислом Каримов таъкидлаганларидек: 
“Бирон-бир жамият маънавий имкониятларини, одамлар онгида маънавий ва ахлоқий 
қадриятларни ривожлантирмай ҳамда мустаҳкамламай туриб ўз истиқболини тасаввур этиб 
бўлмайди” ”[1].. Аввало, маънавий-ахлоқий қадрият халқни халқ, миллатни миллат бўлиб 
қарор топиши, жаҳон ҳамжамиятида ўз ўрнига эга бўлиши учун замин яратувчи бир 
пойдевордир. Бу нарса бир кунда, бир ҳафтада ёки бир ойда эмас, балки йиллар мобайнида 
шаклланади, авлоддан авлодга ўтиб боради ва сайқалланади. Бу йўлда ўзига хос 
қийинчиликлар ва муаммолар, қолаверса шоли курмаксиз бўлмаганидек қарши 
фикрловчилар, ёт ғоя тарғиботчилари учраши табиий. Бугунги кунда глобал муаммолар 
орасида кўзга кўринмайдиган, кўринишидан соддадек туйиладиган аслида эса, онгимизни 
қўл оёқсиз бошқараётган, инсоният тараққиётига хавф солаётган ғоявий бузуқликлар, 
ҳужумлар, ҳуружлар мавжуд. Инсонга жисмонан ҳужум қилинса буни сезади, англайди, 
ўзини ҳимоя қила олади, лекин унинг онгига, шуурига, маънавиятига ҳужум қилинса, бу 
ҳатто сезилмайди, унинг онгида яшаб у билан бирга нафас олади. Инсон организмида вирус 
каби яшаб ёт ғояларга қарши иммунитетини сустлаштириб ўз домига тортиб олади. Бундай 
вирусларга қарши “эмлаш” ўткизилиши, яъни мафкуравий иммунитетни шакллантиришимиз 
лозим. 
“Мафкуравий иммунитет деб, кишилар, шу жумладан ёшларнинг жамиятимиз 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
238 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
тарақиётига тўғаноқ бўладиган, бузғунчи, вайронкор ғояларга қарши кураша олиш 
қобилиятини айтамиз”
,-деб ёзади олима Ф.Примова. Инсон онги ва қалби учун кураш 
ҳозирги кунда мафкуранинг бош мақсадига айланмоқда десак муболаға бўлмайди, чунки 
муайян ғоя том маънода ғоя бўлиши учун кишилар онгини эгаллаши, аниқроғи унинг 
қалбидан жой олиши зарур. Жамиятда илдиз отиб ўзининг жирканч қарашларини халқнинг 
онгига сингдираётган, ёрқин келажагимизга рахна солаётган кучлар, инсоният қалбини 
осонгина эгаллаётган бу вайронкор ғоялар минг афсуслар бўлсинким, ёшларимизга ҳам ўз 
таъсирини кўрсатмоқда. Бунга сабаб нима? Ёшларни ҳаётнинг ҳали кўп ҳам паст баландини 
кўрмаганликлари-ю, етарли тажрибага эга эмасликларими, ёки уни ўраб турган муҳитдаги 
носоғлом шароитларми? Йўқ, аслида ёшлар онгида маънавий бўшлиқ мавжудлиги… “Бу 
дунёда табиатда ҳам, жамиятда ҳам бўшлиқ бўлмайди. Қаердадир пайдо бўлдими, ҳеч 
шубхасиз, уни албатта кимдир тўлдиришга ҳаракат қилади”-деган эди мамлакатимизнинг 
биринчи президенти И.А.Каримов. Дарҳақиқат, ҳеч қандай бўшлиққа, айниқса, инсон 
мафкурасидаги бўшлиққа йўл қўйиб бўлмайди. Бузғунчи ғоя эгалари шу қадар ишбилармон 
бўлиб кетишганки, қурбонларни инсон томонидан бошқариладиган техникага айлантириб 
қўймоқда. 
(Чингиз Айтматовнинг “Асрга татигулик кун” асаридаги Жўломон образини 
эслайлик)
Бугун маънавияти паст, ўзлигини ўзгалар қўлига бериб қўяётган бундай 
кимсаларни “замонавий манқуртлар” номи билан атаймиз. Маълумки, турли кўриниш ва 
шаклдаги маънавий таҳдидлар асосан ёшларга қаратилмоқда. Психологик ёндашиб қарасак, 
ёшлар жамиятда энг фаол қатлам эканлиги, ишонувчанлиги, турли ғоялар таъсирига 
берилувчанлиги, тезроқ бирор натижага эришиш истаги кучлилиги каби хусусиятлар билан 
характерланади. Айни пайтда ёшлар онгини забт етиш ҳар қандай мафкуравий куч учун 
стратегик аҳамиятга эга. Зеро, мамлакатлар истиқболи айнан ёшларнинг эҳтиёжи, 
манъфаатлари ва улардан келиб чиқувчи мақсадлари билан белгиланади. ”[1].
 
Мана шундай бегона мафкура ва дунёқарашни беғубор ёшлар қалбига сингдиришга 
қаратилгани, нишонда айнан истиқбол эгалари эканлиги айниқса хатарлидир. Инсонга 
мафкуравий таъсир ўтказилса унинг онгида келган маълумотни тасдиқлаш ёки рад этиш 
билан боғлиқ психофизиологик жараён бошланади. Агар ёшларда келган маълумот билан 
боғлиқ фикрлар мавжуд бўлса тафаккурида таққослаш операцияси юзага келади. Аксарият 
ҳолларда ёт ғоялар инкор этилади. Ёш авлод онгини таққослаш операциси мувофаққиятли 
якунланишига ҳизмат қиладиган бунёдкор ғоялар билан бойитиб бориш даркор.