Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 
 
1.1-расм.Геологик билим, кўникма, малака, компетенцияларни таркиб 
топтиришнинг мантиқий структураси 
Голографик ёндашув бу таълим - тарбия жараёнида ўқувчиларга кенг қамровли 
билимлар ва ҳаётий тажрибаларни орттирадиган ўқув материал-ини етказиш баробарида 
дидактиканинг назария ва амалиёт бирлиги саналиб, кундалик ҳаётда учрайдиган муаммоли 
Географиядан дарсдан 
ташқари ишлар 
География 
дарслари 
Географиядан синфдан 
ташқари машғулотлар 
Табиий- иқтисодий ва 
илмий дунёқарашни 
шакллантириш 
Экологик қадриятлр 
Тикланадиган ва тик- 
ланмайдиган табиий 
бойликларга нисбатан 
онгли муносабат 
Иқтисодий қадриятлар 
Иқтисодий, эстетик, 
ватанпарварлик тарбия 
Табиий, иқтисодий, 
миллий ва 
умуминсоний 
қадриятлар 
Ҳуқуқий қадриятлар 
Маънавий, ахлоқий ва 
ижтимоий қадриятлар 
Табиатни асраш 
омиллари 
Амалий ва меҳнат 
кўникмалари 
Баркамол шахс 
Маънавий ва 
ахлоқий тарбия 
Табиатга нисбатан 
онгли муносабат 
Ўқитиш 
шаклларининг 
узвийлиги 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
200 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
вазиятларни ҳал этишга замин тайёрлайди ва ўрганиладиган мавзуни баён этишда учта 
омилни ўзида бирлаштиради. 
1. Витаген омил. Витаген бу (ҳаётий тажрибага асосланган) ахборот бўлиб, ўқитувчи 
томонидан янги мавзунинг дидактик мақсадларига мувофиқ танланган ва методик ишлов 
берилган мавзуни ўрганиш жараёнида фойдаланишга мўлжалланган ўқув материали 
саналади. Витаген тажрибалар ўқувчининг ўзлаштирган, хотирасида муҳрланган, зарур 
ҳолларда фаоллаштириш ва амалиётга қўллашга тайёр бўлган маълумотлар йиғиндиси 
тушунилади.
Ўқувчиларнинг витаген тажрибасига асос бўладиган геологик билим, кўникма, 
малака, компетенцияларни таркиб топтириш мақсадида танланадиган витаген ўқув 
материали геологик билим, кўникма ва малакаларига оид витаген ўқув материали ижтимоий 
аҳамиятга молик, табиий қадриятларга мос бўлиши, мураккаб ҳаётий вазиятлар билан боғлиқ 
қийинчиликларни енгишда антропоген омиллар, тадбирлар, объектив ва субъектив 
муносабат намуналари талабларига жавоб бериши лозим. 
2. Дидактик омил. Бу ўқитувчи томонидан ўқувчиларга таълим мазмуни, ўқитиш 
воситалари, методлари узвийлигида етказиладиган витаген ахборот ҳисобланади. Геологик 
билим, кўникма, малака, компетенцияларни таркиб топтиришда витаген ахборотлар таълим 
мазмунида қуйидаги вазифаларни амалга оширишни талаб этади;
витаген ахборот ўқувчиларни қиёсий таҳлил орқали табиий бойликлар нисбатан 
кишиларнинг муносабати, атроф-муҳит муҳофазаси, улардан иқтисодиётда самарали 
фойдаланишда муваффақиятга эришиш, ташқи муҳит омилларининг табиий бойликларга 
кўрсатган таъсири натижасида вужудга келадиган экологик инқирознинг келиб чиқишининг 
сабаб-оқибатларини аниқлаши, уларнинг олдини олиш йўлларини тушуниш; 
витаген ахборот ўқувчиларнинг келгуси мустақил ҳаёт ва касб танлаши, ҳиссиётига 
ижобий таъсир кўрсатиши, ўз иродаси ва кучига ишонч уйғотиши, фаол фуқаролик 
позициясини эгаллаши, келгуси мустақил ҳаётини тасаввур қилишга ёрдам бериши лозим. 
3. Конструктив омил. Бу геологик билим, кўникма, малака, компетенцияларни таркиб 
топтириш ва витаген тажрибага оид қўшимча адабиётлар, аниқ (математика, информатика) 
ва табиий фанлар (кимё, физика, биология) интеграциясига доир ўқув материалидан 
фойдаланиш саналади. 
Голографияда ўқувчи геологик билим, кўникма, малака, компетенцияларни яхлит 
тасаввур қилиши, уларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантириш имкониятига эга 
бўлиб, унинг ёши ва психологик хусусиятларини эътиборга олган ҳолда витаген 
маълумотларнинг берилиши табиат яхлит тизимлигини мукаммал ўзлаштириш имконини 
беради. 
Мактаб география ўқув фанлари мазмунида геологик билим, кўникма, малака, 
компетенцияларни шакллантириш ва ривожлантириш орқали ўқувчиларда геологик 
тафаккур ва дунёқарашни янада ошириш имконияти яратилади.
Адабиётлар: 
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2020 йилнинг 31 январ куни 
олимлар, ёш тадқиқотчилар, илмий-тадқиқот муассасалари раҳбарлари ва ишлаб чиқариш 
сектори вакиллари билан учрашуви. https://president.uz/uz/. 
2. Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш 
концепциясини тасдиқлаш тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 
29 апрелдаги ПФ-5712-сонли Фармони. 
3. Толипова Ж.О. Биологияни ўқитишда педагогик технологиялар. Дарслик. Тошкент.: 
“Фан”. 2011- 114 б. 
4. Қурбонов А.С. Геология. Ўқув-қўлланма. Тошкент.: “Ўқитувчи”. 1992й- 213 б. 

---