Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

Тўртинчидан . Муҳокама
. Уюшиқ бўлаклар баъзи ўринларда келишик қўшимчалар 
ифодаланишига кўра гап бўлагига ажратилади. Улар гап таркибида дастлаб белгисиз ва 
белгили қўлланилади, лекин битта гап бўлаги ҳисобланади.Ана шундай ҳолатда иккиланиш 
ҳосил бўлади.
Масалан 
: - Кутубхонамизда Абдулла Орипов, Эркин Воҳидов ва Усмон Азимовларнинг 
асарлари бор.

Ушбу гап муҳокама қилинганда ўқувчилар Абдулла Орипов, Эркин Воҳидовларга 

ким? деб сўроқ бериб, гап бўлаги эга деб билишади, ваҳоланки уюшиб келаётган Усмон 
Азимовларнинг – сўзи бу ерда (кимларнинг?) аниқловчи бўлиб келаяпти. Шу сабабли бу 
гапда барчаси - Абдулла Ориповларнинг, Эркин Воҳидовларнинг ва Усмон Азимовларнинг 
тартибида ифодаланганидан далолат беради. 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
558 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
-
Жирафа-ю Бўталоқ, Зебра, Маймун, От, Улоқ, 
-
Тўқ Йўлбарс-у оч Тимсоҳ, айёр Қоплонга салом.
Ушбу мисра сўнгида ифодаланган Қоплонга сўзи орқали таҳлил қилинганда барчаси 
тўлдирувчи бўлиб келган. Бу гапда Жирафа-ю Бўталоқ, Зебра, Маймун, От, Улоқ, 
Йўлбарс,Тимсоҳ белгисиз, яъни –га жўналиш келишик қўшимчасиз ифодаланган. 
Бешинчидан.Турли ва самарали ечимга келиш.
Демак ўқувчилар томонидан айтилган 
барча фикрлар, мавзунинг номланишини ҳаётга боғлаб таҳлил қилиш, муҳокама қилинган 
барча мисоллар уюшиқ бўлакли гаплар мавзусининг янада тушунарли бўлганидан далолат 
беради. Ушбу мавзу орқали тилшунослик фанидаги синтаксис, пунктуатция, сўз ясалишига 
оид тушунчалар, яъни лингвистик компетенциянинг ривожланишига эришилган. Бизнинг 
олдимизга қўйилган мақсад ҳам мана шулардан иборат эди : 
1.
Ўқувчиларнинг оғзаки ва ёзма нутқини ошириш. 
2.
Билдирилаётган фикрларни тўғри ва равон баён эта олишини ривожлантириш. 
3.
Эркин фикрлай олиш. 
4.
Янги мавзуларни ўзлаштиришда муаммога дуч келмаслик. 
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, ҳозирда таълим жараёнида кўпроқ ўқувчиларни 
фаоллаштириш, уларнинг оғзаки ва ёзма нутқини шакллантириш,эркин фикрлай олишларини 
ривожлантиришда методлардан унумли фойдалана олиш кераклиги асосланмоқда.Ўқитувчи
методларни шундай қўллай олиши керакки, ўқувчилар маълумотларни қайта таҳлил қила 
олсин.Айнан шундай дарслар ўқувчиларни она тили фанига оид билимларни пухта эгаллаш 
билим, кўникма ва малакаларга эга бўлишини таъминлайди.Натижада ўқувчилар: 
-
тилшунослик фанининг бўлимларини ажрата олади; 
-
уюшиқ бўлакли гапларни аниқлай олади; 
-
гап бўлакларини таҳлил қила олади. 
Шундай экан, таълим жараёнида ёшлар таълим-тарбияси билан шуғулланувчи ҳар бир 
ўқитувчи ўқувчиларни баркамол инсон қилиб етиштириш учун самарали меҳнат қилмоғи 
керак.

Фойдаланилган адабиётлар :