The economy of enterprise

VII BOB. KORXONANING ASOSIY FONDLARI VA IShLAB ChIQARISh 
QUVVATI 
 
7.1. Asosiy fondlarning mohiyati va ularning korxona faoliyatidagi o’rni 
 
 
Zamonaviy  iqtisodiyot  fani  asosiy  fondlarni  ma’lum  bir  iste’mol  qiymati 
ko’rinishida  ijtimoiy  mehnat  asosida  yaratiluvchi,  ishlab  chiqarishning  moddiy-
buyumlashgan material omillari qatoriga kiritadi. Hozirgi bozor sharoitlarida korxona 
kuchi va vositalari yordamida yaratilgan asosiy fondlar  ishlab chiqarish quvvatlarini 
shakllantirish  va  ulardan  foydalanishga  faol  ravishda  ta’sir  ko’rsatuvchi  mulk 
hisoblanadi.  Butun  xalq  xo’jaligi  miqyosida  asosiy  fondlar  mamlakatning  milliy 
boyligini tashkil qiladi. 
Asosiy fondlar korxona ishlab chiqarish vositalarining bir qismi bo’lib, ishlab 
chiqarish  jarayonida  uzoq  vaqt  ishtirok  etada  va  o’zining  natural-moddiy  holatini 
yo’qotmaydi  hamda  o’z  qiymatini  tayyorlanayotgan  mahsulotlarga  qismlab  o’tkazib 
beradi.  Asosiy  fondlar  qiymatini  tayyorlanayotgan  mahsulotga  o’tkazish  jarayoni 
amortzitsiya  deb,  ushbu  jarayonda  to’plangan  mablag’lar  esa  amortizatsiya 
ajratmalari deb ataladi. 
Iqtisodiy  maqsadlariga  ko’ra,  asosiy  fondlar  ishlab  chiqarish  va  noishlab 
chiqarish  fondlariga  taqsimlanadi.  Ishlab  chiqarish  asosiy  fondlari  o’z  mohiyatiga 
ko’ra,  korxonaning  ishlab  chiqarish  potentsialini  tashkil  qilib,  ularning  tarkibiga 
quyidagilar kiradi: 
* 
ishlab chiqarish binolari va inshoatlari; 
* 
uzatish qurilmalari; 
* 
quvvat mashinalari va uskunalari; 
* 
ishchi mashinalar va uskunalar; 
* 
transport vositalari; 
* 
o’lchov va tartibga solish asboblari va qurilmalari; 
* 
foydalanish  muddati  bir  yildan  kam  bo’lmagan  va  qonunchilikda  belgilab 
qo’yilgan qiymatlardagi asboblar va ishlab chiqarish inventari. 
Asosiy  ishlab  chiqarish  fondlari  ishlab  chiqarishda  band  bo’lgan  barcha 
mutaxassis  va  xodimlar  soni  bilan  birgalikda,  korxonaning  ishlab  chiqarish