Tezlanishini aniqlash

Asbobning ishlash prinsipi va optik sxemasi. Bu ishda IRF-22 tipidagi refraktometr ishlatiladi. Uning ishlash prinsipi, yorug’likning sindirish ko’rsatkichi turlicha bo’lgan ikki muhit chegarasidan o’tishda sodir bo’ladigan hodisaga asoslangan.

Shaffof suyuqliklarning sindirish ko’rsatkichi undan o’tuvchi yorug’likda aniqlanadi. Tekshiriladigan suyuqlikning bir necha tomchisi I va II prizmaning (1-rasm) gipotenuza yoqlari orasiga qo’yiladi, I prizmaning AB yog’i silliqlangan bo’lib, u o’lchash prizmasi, II prizmaning A₁B₁ yog’i silliqlangan bo’lib (matoviy), u yorituvchi prizma deb ataladi. Yoru’glik manbaidan kelayotgan nur II prizmaning A₁B₁ yog’idan socxilib chiqadi va turli yo’nalishlarda suyuqlikka kiradi. Undan o’tib I prizmaning AB yog’iga tushadi. Sindirish ko’rsatkichi I prizmaning sindirish ko’rsatkichidan kichik bo’lgan moddalar tekshirilishi mumkinligidan, hamma yo’nalishda ketgan yorug’lik nurlari I prizmaga sinib o’tadi.

1-rasm

Sinish qonunidan

(1)

bu yerda n – tekshirilayotgan moddaning sindirish ko’rsatkichi, α – yorug’likning tushish burchagi: N – I prizmaning sindirish ko’rsatkichi; - yo’rug’likning sinish burchagi.

Bu formuladan ko’rinadiki, α ning oshishi bilan ham oshib boradi. Sinish burchagi 90⁰ bo’lgandagi tushish burchagining maksimal qiymatiga chegaraviy burchak deyiladi. =90⁰ va sin=1 ni hisobga olib (1) – formuladan quyidagini hosil qilamiz:

(2)

Haqiqatda sindirish ko’rsatkichini hisoblash formulasi ancha murakkab bo’ladi, chunki nur yana I prizmaning AC yog’ida ham sinadi.

Agar prizmadan chiqayotgan nurlar yo’liga ko’rish trubasini qo’ysak, uning ko’rish maydonining pastki qismi yorug’, ustki qismi qorong’u bo’lib qoladi. Ko’rish trubasidan kuzatilib yorug’-qorong’ulik chegarasi krestning o’rtasiga to’g’rilanadi va asbob shkalasidan sindirish ko’rsatkichining qiymati yozib olinadi.