Texnologiyasi

8-§. Perlit ishlab chiqarish texnologiyasi
 
Suv  tarkibli  shishasimon  jinslar  asosida  sun’iy  g‘ovak  to‘ldiruvchi- 
ko‘pchigan  perlit  ishlab  chiqarishda  asosiy  xomashyo  material  bo‘lib  perlitlar  va 
qisman  gidratlangan  obsidianlar  xizmat  qiladi.  Uning  tarkibida  uchuvchan 
komponentlar  1,5  dan  10%  gacha  tashkil  etadi.  Perlitlar  o‘zining  genezisi, 
teksturasi va texnologik xususiyatlari bo‘yicha shartli ikkita sinfga bo‘linadi:  
A-g‘ovak,  vulqon  lavasining  sovishi  va  qotishida  dastlabki  hosil  bo‘lgan 
jins;  
B-massiv,  ikkilamchi  shishasimon  massaning  gidratatsiya  jarayonida 
tarkibni  o‘zgartirishi  (asosan  past  montmorillionitli  va  kristallangan)  natijasida 
xosil bo‘lgan jins. B sinfga mansub jinslarda uchuvchan komponentlar 2% dan 7% 
gacha mavjud bo‘lib, beton uchun yaroqli ko‘pchigan perlit g‘ovak to‘ldiruvchisini 
ishlab  chiqarishda  keng  qo‘llaniladi.  Bu  g‘ovak  to‘ldiruvchi  aylanma,  vertikal  va 
qaynovchi qatlam pechlarida xomashyoga termik ishlov berib olinadi. 
Tarkibida oksidlar miqdori, % massa bo‘yicha: SiO
2
 - 65-75, Al
2
O
3
 – 12-16,  
FeO+Fe
2
O
3
 – 1 dan ko‘p emas, CaO - 3 dan ko‘p emas, K
2
O+Na
2
O - 3,0-10,0. 
          Gidratlangan  obsidianga  bo‘sh  gidratlangan  massiv  shisha  mansub  bo‘lib, 
tarkibida bog‘langan  suv 0,3 dan 1% gacha tashkil etadi. Masalan obsidian  perlitli 
va  obsidian  jinslarini  aylanma  pechda  kuydirish  asosida  uyilma  zichligi  100  dan 
400  kg/m
3
  gacha  chaqiq  tosh  va  qum  olinadi.  Ko‘pchigan  perlit  chaqiq  toshining 
suvshimuvchanligi 1 soat davomida massa hisobida 80% dan oshmasligi kerak. 
  
Ko‘pchigan  perlit  ishlab  chiqaruvchi  korxonalar  bir-biridan  texnologik 
sxemasi,  ishlatilayotgan  tog‘  jinslarining  tayyorlanish  darajasi  (maydalash  va 

---

167 
 
fraksiyalash),  xomashyo  materiallar  xususiyati,  tavsifi  va  to‘ldiruvchini    qo‘llash 
sohasiga ko‘ra asbob-uskunalar bo‘yicha farqlanadi.