Texnologiyasi" fakulteti "yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi"

2. Kauchuklarni plastikatsiyalash. 

Plastikatsiya – bu shunday texnologik jarayonki kauchukni plastikligi oshadi, 

qovushqoqligi  va  elastik  tiklanish  kamayada.  Plastikatsiya  jarayonida  fizikaviy 

xossalari ham uzgaradi. 

1826  y.  Genkokom  mexanik  ishlov  berish  jarayonda  plastikligini  oshirish 

aniqlandi.    Kauchukning plastikligi ortishi mexanik ishlov berish  jarayonida 

globulyar va noglobulyar tuzilishi buzilishi bilan izoxlanadi. Kauchukning 

plastifikatsiyasi makromolekulasining destruksiyasi bilan izoxlanadi. Mexanik 

kuchlanish va oksidlanish jarayoni ta’sirida kauchukning molekulyar massasi 

kamayib boradi. Makromolekulaning metilen guruhlari orasidagi bog‘lanishlar 

mustahkamligidan polimer zanjirning berilgan qismida kuchlanish zichligi 

oshganida mexanik ta’sir jarayonida zanjirlar uzilishiga olib keladi va faol 

radikallar hosil bо‘ladi.  

 

                         R – CH

2

 – CH

2 

– R                 R – CH

2

.

   +  CH

2

. 

 

– R   

 

Reaksiya turli yо‘llari bilan davom etish mumkin: 

1. 

kislorod  va  pastmolekulyar  akseptorlar  yо‘qligida  radikalar  rekombinatsiya  

bо‘lish mumkin va plastikatsiya jarayoni quzatilmaydi. 

2. 

radikallar  yonaqi  makromolekulalar    bilan  о‘zaro  ta’sir  qilishi  tarmoqlangan 

makromolekulalar tashkil bо‘lish  bilan, polimerning molekulyar massasi oshishiga 

olib keladi. 

3.   kislorod  muxitida  radikallar kislorod bilan  reaksiya qirishadi va polimerning 

massasining oshishiga olib keladi. 

Mexanik  ishlov  berishda  polimer  massasida  kuchlanish  paydo  bо‘ladi, 

kuchlanish qovushqoqlik, xarorat va deformatsiya, siljish tezligi  Ostvald-de Vila 

tenglamasi bilan ifodalanadi.