Texnologiyalarni joriy qilish

izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyatini aks ettiradi. 

 

PT  ga  “yangi”  suzini  kushib  kullanilishi-bu  ta’lim-  tarbiya  jarayonini 

loyixalashga  eskicha  yondashish  mumkin  emasligini  kursatadi.  Demak,  savol 

tugiladi  “yangi  PT”  nimani  anglatadi?  SHaxsni  shakllantirish  maksadini  anik 

---

belgilab oladi va shunga mos xolda ma’lum pedagogik tizim (maktab, kollej, oliy 

ukuv  yurti)  mavjud  buladi.  Bu  tizimga  uzluksiz  ravishda  ijtimoiy  buyurtma  uz 

ta’sirini va ta’lim - tarbiya maksadini umumiy xolda belgilab beradi. “Maksad” esa 

uz navbatida pedagogik tizimning kolgan elementlarini yangilash zaruratini keltirib 

chikaradi. 

 

Kadrlar  tayyorlashning  milliy  dasturi  ta’lim-tarbiyaning  maksadini 

yangi  yunalishga buradi:  “utmishdan kolgan  mafkuraviy  karashlar  va sakitlar dan 

tula  xolos  bulgan,  rivojlangan  demokratik  davlat  darajasida  yuksak  ma’naviy  va 

axlokiy  talabalarga  javob  beradigan  yukori  malakali  kadrlar  tayyorlash”-  deb 

belgilanadi. Demak, ta’lim - tarbiyaning maksadi butunlay yangilanadi, unga mos 

xolda  mazmun  xam,  pedagogik  jarayon  xam  yangilanish  ruy  bermokda,  bunday 

yangi  texnologiyalar  kirib  kelmokda.  Yangi  metodikalarni  talab  etadigan  va  unga 

uzining  ma’lum  xususiyatlarini  joriy  etadigan  yangi  texnikaviy,  axborotli 

poligrafik,  audiovizual  vositalar  mavjudki,  ular  yangi  PT  ni  real  vokelikka 

aylantiradi. 

Mamlakatimizning  fan-texnika  sohasida  rivojlanayotgan  bosqichida 

axborotlarning  keskin  ko’payib  borayotganligi  va  ulardan  o’qitish  jarayonida 

yetarlicha foydalanish uchun vaqtning chegaralanganligi hamda o’quvchi yoshlarni 

yetuk  barkamol  shaxs  sifatida  tayyorlashdek  vazifasini  o’z  oldiga  maqsad  qilgan 

ta’lim  tizimiga  ilg’or  pedagogik  texnologiyalarni    joriy  qilishning  vaqti  keldi. 

Hozirgi kunga qadar ta’lim muassalarida an’anaviy tarzda ta’lim berishning davom 

etishi  va  ta’lim  berishda  pedagogik  texnologiya  elementlaridan  foydalanmaslik 

oqibatida  talabalar  ma’ruzaning  passiv  eshituvchisiga  aylanib  qolayotganligi 

achinarli  holdir.  O’qituvchi  darslarni  to’g’ri  tashkil  eta  olmasligi,  dars  jarayonida 

talaba  va  o’qituvchi  hamkorligining  ta’minlanmayotganligi,  ilg’or  pedagogik 

texnologiya  elementlaridan  iborat  turli  metod  va  usullarni  to’liq  va  o’z  o’rnida 

qo’llay  olmasligi,  o’rganiladigan  yangi  mavzuni  darslikdagi  ma’lumotlar  bilan 

cheklanib qolishlik oqibatida ta’lim tizimi oldidagi maqsad va vazifalar yetarlicha 

amalga oshirilmayapti, degan fikrga kelindi. 

Ta’lim-tarbiya  jarayonida  zamonaviy  texnologiyalarni  muvaffaqiyatli 

qo’llash fizika o’qituvchilari maxsus metodik bilim va ko’nikmalarni egallashlari, 

pedagogik  amaliyotda  zarur  bo’ladigan  metodik  tayyorgarlikka  ega  bo’lishlari 

lozim. 

Bizningcha, pedagogik texnologiya – ta’lim  jarayonining samaradorligini 

oshirish  maqsadida o’qitish va bilimlarni o’zlashtirish jarayonida  o’qituvchining  

pedagogik    va  talabalarning  bilish  faoliyatini  uyg’un  ravishda    tashkil  etish, 

mazkur faoliyatni  faollashtirish maqsadida, samarali  o’qitish  metodlari, vositalari  

va  shakllarini  qo’llash,  ularning    o’zaro    ta’sirini    aniqlashga  imkon    beradigan  

tizimlar  majmuasidir. 

---

Demak,  dars  an’anaviy  tarzda  olib  borilganda  talabalarning  mustaqil 

fikrlashi uchun imkoniyat yetarli emasligi o’qituvchi darslikda berilgan materialni 

ma’ruza  tarzida  talabaga  yetkazishi  va  tabalalardan  dars  davomida  olgan  yangi 

bilimlarni qanchalik darajada o’zlashtirganini aniqlashning qiyin kechishi natijada 

dars samarali yoki samarasiz o’tkazilganligini bilish imkoniyati bo’lmay qolyapti. 

Ya’ni,  talaba  o’qituvchining  ma’ruzasini  zerikarli  tarzda  eshitadi  yoki  eshitmay 

boshqa  hayolar  og’ushida  bo’ladi.  Buning  oqibatida  darsning  maqsadi  amalga 

oshmay, vaqt bekorga sarflanadi. 

Pedagogik texnologiyalarni dars jarayonida qo’llash o’ziga xos afzalliklarga ega. 

Jumladan, ta’limiy jarayon muayyan ketma-ketlikda, ya’ni, tizimli tashkil etiladi. 

INNOVATSIYA  (inglizcha  innovation)  –  yangilik  kiritish,  yangilik,  degan 

ma’noni anglatadi. 

Innovatsiya pedagogik jarayonni ifodalab, nafaqat uning didaktik qurimasiga, 

balki  o’qituvchining  ijtimoiy  mohiyatli  natijalari  va  ruhiy  qiyofasiga  ham  ta’luqli 

bo’lib, ochiqlikni, boshqalar fikrini tan olishni bildiradi.  

Pedagogik  texnologiya  ta’lim  tizimiga  1960  yillarda  kirib  kelgan  bo’lib,  unga 

ko’pgina  manbalarda turli ta’riflar berilgan. Xususan, V.P.Bespal’koning fikricha, 

pedagogik  texnologiya  -  amaliyotga  tadbiq  qilinadigan  muayyan  pedagogik  tizim 

loyihasi  sifatida  qaraydi  va  pedagogik  tizim  texnologiyalar  ishlab  chiqish  uchun 

asos  bo’ladi,  deb  hisoblaydi.  Bunda  asosiy  diqqat  o’quv-pedagogik  jarayonni 

oldindan  loyihalashga  qaratiladi,  didaktik  vazifa  va  o’qitish  texnologiyalari 

tushunchasidan foydalaniladi. 

Texnologiyalashtirish  -  fan  texnikaning ulkan  rivoji taqozosi  sifatida  nafaqat 

ishlab  chiqarish  sohalariga  ayni  paytda,  madaniyat,  ma’naviyat  hamda  ta’lim 

tizimiga ham qat’iy ravishda kirib keldi. 

«Texnologiya»  tushunchasi  tarixan  texnik  taraqqiyot  bilan  bog’liq  ravishda 

paydo bo’ldi hamda san’at, hunar hamda fan haqidagi ta’limot tushinchasiga mos 

keladi. 

Texnologiya  grekcha  so’z  bo’lib,  texnos  -  san’at,  mahorat,  logos-  ta’limot 

degan ma’nolarni bildiradi. 

O’qitish  texnologiyasi  esa,  o’quv  faoliyatini  pedagogik  boshqaruv  hamda 

ta’lim maqsadlari va o’quvchilarni rivojlantirish maqsadlariga muvofiq pedagogik 

tizimning vazifasini ta’minlovchi nazariy loihadir. 

Ta’lim  texnologiyasi  deganda  ta’limning  belgilangan  maqsadi  va  talabaning 

bilim  darajasiga  ko’ra  o’quv  faoliyatini  boshqarishning  nazariy  loyihasi  va 

pedagogik  tizimning  amalga  bo’lishini  ta’minlovchi  zarur  vositalar  tizimi 

tushuniladi. 

---

Innovatsion  texnologiyalar  pedagogik  jarayon  hamda  o’qituvchi  va  o’quvchi 

faoliyatiga  yangilik,  o’zgartirishlar  kiritish  bo’lib,  uni  amalga  oshirishda  interfaol 

usullardan to’liq foydalaniladi. 

Interfaol  usullar–bu  jamoaning  hamkorlikda  faoliyat  ko’rsatishi,  muammoli 

dars  o’tish  metodlaridir.  Bu  metodlarning  o’ziga  xosligi  shundan  iboratki, 

mashg’ulotlar  faqat  pedagog  va  o’quvchilarning  birgalikdagi  faoliyati  orqali 

amalga  oshiriladi.  Pedagogik  texnologiyaning  asosiy  negizi,  o’qituvchi  va 

o’quvchining  belgilangan  maqsaddan  kafolatlangan  natijaga  hamkorlikda 

erishishdan  iborat  bo’lib,  buning  asosida  o’quvchini  mustaqil  va  mantiqiy 

fikrlashga,  ijodiy  ishlashga  va  izlanishga,  xulosa    va  tahlil  qilishga  o’rgatish  va 

yo’naltirish yotadi. 

Pedagogik  texnologiyaning  ilmiy  kontseptsiyasi  ta’lim  maqsadlariga 

erishishning  falsafiy,  psixologik,  ijtimoiy-pedagogik  va  didaktik  asoslashlarni 

qamrab  oladi  .  Ta’lim  jarayoni  mazmuni  umumiy  va  aniq  maqsadlar,  o’quv 

materiali  mazmunidan  iborat  bo’ladi.  Pedagogik  texnologik  jarayon  ta’lim 

jarayonini  tashkil  etish,  o’qituvchi  faoliyati,  o’quvchi  faoliyati,  o’quv  jarayonini 

boshqarish usullari, o’quv jarayoni diagnostikasini qamrab oladi. 

Izchillik  -  pedagogik  texnologiyaning  mezoni,  pedagogik  texnologiyaning 

barcha  qismlarining  o’zaro  bog’liqligi  mantiqiyligi,  yaxlitligi,  boshqaruvchanligi 

asoslanganligidir.  Pedagogik  texnologiyaning  samaradorlik  mezoni  ta’lim 

jarayonida olinadigan yuksak natijalarni ko’zda tutadi.  

O’quvchilarga  fizikadan  ta’lim-tarbiya  berish  asosida  ularni  fanga  bo’lgan 

qiziqishini  oshirish,  fizik  tafakkuri  va  mantiqiy  fikrlashini  o’stirishda  yangi 

pedagogik  texnologiyalar  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  SHu  nuqtai  nazardan,  yangi  

pedagogik  texnologiyalardan  foydalanish  dars  samaradorligini  oshirishda  ijobiy 

natijalar beradi.  

Darsning  qiziqarli,  rang-barang  va  jonli  bo’lishi  oldindan  o’qituvchi 

tomonidan  tuzilgan  dars  loyihasi  yoki  texnologik  xaritasiga  bog’liq.  Bunday 

xaritani  tuzish,  belgilangan  maqsad,  vazifa  va  kafolatlangan  natija  berish  bilan 

birga o’qituvchini soatlab dars konspektini yozishdan xalos qiladi. Quyida barcha 

fanlar  uchun  qo’llanilishi  mumkin  bo’lgan  texnologik  xaritaning  umumiy 

ko’rinishini keltiramiz.