Texnologiyalari va

. 
Bundan tashkari mantiqiy amalarni bajaruvchi funktsiyalar ham mavjud.
Bular 
IF, AND, OR, NOT, FALSE
va 
TRUE
.
Yuqori keltirilmagan funktsiyalarni Excel dasturi instrumentlar panelining
«funktsiya quyish» tugmasidan olishingiz mumkin. 

---

Biz yuqorida ko’pgina funktsiyalarni keltirdik. Bular haqida to’liq 
ma‘lumotni olish uchun Microsoft Excel dasturining “Справка” yordamchi dasturi 
mavjud. Undan ixtiyoriy vaqtda foydalanish mumkin. Ekranda agarda xatoliklar va 
kamchiliklarga duch kelganda ham shu “Справка” ya‘ni ekranning yuqori ung 
tamonida joylashgan menyuning “Spravka” bo’limidan yoki F1 klavishasini bosib 
kerakli ma‘lumotlarni olish mumkin.
 
Microsoft Excel ning kushimcha imkoniyatlari 
 
•
Microsoft Officening grafikli texnologiyalarini urganib, foydalanish 
kunikmalarini hosil qilgandan keyin, biz mustaqil ravishda Excelning 
boshqa imkoniyatlaridan ham foydalana olamiz, ya‘ni 
•
Ko’p uzgaradigan ma‘lumotlarni kayta ishlash 
•
Taxrirlangan bitta formulani ustunning yoki katorni boshqa kataqlarida 
qo’llash 
•
Diagrammalar tuzish, tekstli oynalar, tasvirli ob‘ektlardan foydalanish; 
•
Arifmetik va geometrik proggessiyalarni avtomatik qo’llash 
•
Boshqa dasturlardan foydalanib ob‘ektlar tuzish va taxrirlash; 
•
Bir vaqtda bir qancha oynalar va Excelning ishchi varaqlarida (“list”larida) 
ishlash; 
•
Ma‘lumotlar bazasida ishlash; 
•
Ishchi varaqlar sonini ko’paytirish va kamaytirish 
•
Ma‘lumotlarni import (qabul qilish) va eksport (uzatish) qilish va boshqalar.
 
EXCEL elektron jadval dasturida diagrammalar tuzish 
Diagrammalarni menyuning “Вставка” va “Диаграмма” bo’limlaridan foydalanib 
chiqarish mumkin. 
Diagramma hosil qilish uchun oldin kerakli bo’lgan Yacheykalarni belgilash 
lozim. Keyin Diagrammalar menyusiga kirib gistogramma turi tanlanadi va 
sichqonchaning chap tugmasi bir marta bosiladi. Shunda belgilangan maydon 

---

uchun gistogramma hosil bo’ladi.Diagrammalar menyusidan “Гистограмма” 
tugmasi bosiladi va turi tanlanadi va quyidagi grafikka ega bo’lamiz. 
Microsoft Excel dasturida formula va gistogrammalar. Arifmetik amallar bilan 
ishlash.Excel dasturida arifmetik amallar bilan ishlash har bir yacheykaga amalni 
bajarishformulasini kiritish orqali amalga oshiriladi. Masalan С3 yacheykada 
turgan holda formulaniquyidagicha yozamiz: 
= 5 + 4 + 7 – 6 – 2 va “Enter” tugmasini bosamiz. Natija esa 8 chiqadi.
Bu holda EXCELdasturi oddiy kalkulyator vazifasini bajaradi. Endi С5 
yacheykaga ko’paytirish (*) va bo’lish (/)amallarini qo’llagan holda mukammalroq 
formula yozib ko’ramiz. = (5 + 7) / 2 – (4 – 2) * 2 va “Enter” tugmasini bosamiz. 
Natija С5 yacheykani o’zida 2 chiqadi. Demak bundan ko’rinadiki,Excel dasturida 
arifmetik amallar bilan ishlash jarayonida istalgan Yacheykaga birinchi bo’lib 
“=”tenglik belgisi kiritiladi, davomidan arifmetik ko’phad kiritilib keyin “Enter” 
tugmasi bosiladi.Boshqa hollarda arifmetik amallarni Yacheykaga kiritilgan son 
qiymatlari ustida bajarishmumkin. Masalan, 5.4–rasmdagi jadval uchun arifmetik 
amallarni bajarib ko’ramiz.Jadvaldan “Xo’jaliklar ishchilar soni” ustunini 
Yacheyka qiymatlarini yig’indisinihisoblaymiz. Buning uchun D9 Yacheykaga 

---

kursorni olib boramiz keyin “=”tenglik belgisinikiritib, son qiymatlarini kiritamiz. 
Son qiymatlarini kiritish 2 xil usulda amalga oshiriladi. 
Oddiy usul orqali = 5 + 4 + 6 + 3 + 4 + 5 
Yacheyka adreslarini kiritish orqali = D4 + D5 + D6 + D7 + D8 + D9 
Yacheyka adreslarini kiritishda tenglik “=” belgisidan keyin mos son qiymati 
turgan yacheyka ustiga borib sichqonchani chap tugmasini bir marta bosamiz. Shu 
yacheykaning adresi tenglikdan so’ng paydo bo’ladi, keyin “+” belgisi kiritilib mos 
yacheykalar adresi yuqorida aytilgandek kiritilib boriladi va oxirida “Enter” 
tugmasi bosiladi. 
Endi qolgan ustunlar yig’indisini avtomatik hisoblash mumkin. Buning uchun 
quyidagi ketma – ketlikni bajaramiz. 
“Xo’jalikdagi ishchilar soni” ustini yig’indisi chiqqan yacheykaga kursorni olib 
boramiz. 
Yacheykaning chap pastki qismida joylashgan boshqaruvchi “to’rtburchak” 
tugmacha ustiga borib sichqonchaning chap tugmasini bosamiz. 
Sichqonchaning chap tugmasi bosib turgan holda kursorni satr bo’ylab o’ng 
tomonga harakatlantiramiz.

---

Microsoft Excel dasturi turli xil hisob – kitoblarni avtomatik ravishda amalga 
oshiradi. 
Buning uchun standart bo’lgan formulalardan foydalaniladi. Microsoft Excel 
dasturidagi standart 
formulalar “Формулы” menyusida joylashgan. Bu menyu o’ziga juda ko’p 
formulalarni qamrab 
olgan bo’lib, quyida ulardan ba’zilari keltirilgan. 
Avtosummalar – Avtosumma (Сумма, Среднее, Число . . . ) 
Mantiqiy formulalar –Логические (Если, Или, И . . . . ) 
Matnli –Текстовее (Заменить, Значен, Найти . . . . ) 
Moliyaviy –Финансовее (Доход, И норма, Ставка …) 
Matematik - Математические (Корень,Cos, Sin, Exp …. ) va boshqalar 
Masalalar yechimini izlash 
Excel dasturidan foydalanuvchilar allaqachonlar bu dasturni foydalanish 
jarayonida turli 
xildagi masalalarni turli yechish uchun turli doiralarda qo’llamoqdalar. 
Excel – bu butun dunyoning har bir ofislarida qo’llaniladigan eng ommabop 
dasturdir. 
Uning imkoniyatlari turli xil ish faoliyatlarida tezkor samarali yechimlarni topishda 
ishlatilmoqda. 
Bu dastur masalalarni xar xil turlari bo’yicha yechish imkoniyatiga ega: moliyaviy, 
iqtisodiy, 

---

matematik, mantiqiy, optimallashtirilgan va boshqalar. 
Excel dasaturida optimallashtirilgan masalalar yechish 
Optimallashtirilgan modellari texnik va iqtisodiy sohalarda qo’llaniladi. Uning 
maqsadi 
aniq Shartlar optimallashtirilgan (reyslar soni, eng yaxshi menyular, olingan 
tushimni aniqlash 
uchun savdo miqdori va hakazolar) balanslashtirilgan yechimni olishdan iborat. 
Excel dasturida 
optimallashtirish masalalarini yechish uchun quyidagi buyruqlardan foydalaniladi: 
«Подбор параметра» parametrlarni yig’ish («Данные» - «Работа с данными» - 
«Анализ 
«что-если»» - «Подбор параметра») – kerakli natijani ta’minlash uchun belgi 
sifatida 
joylashtirilgan. 
«Поиск решения» yechimni izlash (надстройка Microsoft Excel; «Данные» - 
«Анализ») 
– chegaraviy Shartlarni va o’zgaruvchilarni optimal o’lchamini aniqlaydi. Buning 
uchun 

---

sozlovlardan «Поиск решения» ссылка siga o’ting Диспетчер ссенариев 
ssenariyalar 
dispetcheri(«Данные» - «Работа с данными» - «Анализ «что-если»» - 
«Диспетчер 
ссенариев»ssenariyalar to’plamini baholaydi va boshlang’ich belgilarni bir qancha 
varinatlarini 
tahlil qiladi.
Oddiy masalalarni yechish uchun «Подбор параметра» buyrug’i qo’llaniladi. Eng 
qiyini«Диспетчер ссенариев» hisoblanadi «Поиск решения» sozlovchisi 
yordamida optimallashtirilagan masala yechimini ko’rib chiqamizShart. Firmabir 
necha turda yogurt mahsuloti ishlab chiqaradi. Shartli ravishda«1», «2» i «3». 100 
bankacha yogurt «1» ishlab 
chiqarish uchun firma 200 so’m oladi. «2» - 250 so’m. «3» - 300 so’m Sotishni 
yaxshi yo’lga qo’yilgan, lekin mahsulot ishlab chiqarish uchun xom ashyo 
chegaralangan. Sotuvdan maksimal foyda olish uchun qanday yogurt va qanday 
hajmda tayyorlash kerakligini topish kerak. 
Aniq ma’lumotlar (Shu jumladan, xom ashyo xarajati me’yorlari) quyidagi 
jadvalda 
keltirilgan: 
Ushbu ma’lumotlar asosida ishchi jadval tuzamiz: 
Buyumlar soni hozircha ma’lum emas. Bular o’zgaruvchilarUstunda «Прибыл» 
“Foyda” 

---

formulasi kiritilgan: =200*B11, =250*V12, =300*V13. 
Xom ashyo xarajati chegaralangan (bu chegaralar). Yacheykaga formula kiritilgan: 
=16*B11+13*B12+10*B13 («молоко» “sut”); =3*B11+3*B12+3*B13 
(«закваска» “achitqi”); 
=0*B11+5*B12+3*B13 («амортизатор») i =0*B11+8*B12+6*B13 («сахар» 
“shakar”). 
Aniqrog’i xarajat me’yoriga sonini ko’paytirdik. 
Maqsad – maksimal foyda olish imkoniyatlarini topish. Bu yacheyka С14.
Optimal variant – «3» va «1» 
yogurtlarni ishlab chiqarish kerak. «2» yogurt ishlab chiqarish o’zini oqlamaydi 
Excel da sohalar bo’yicha masalalar yechish. 
Ushbu maqsadda tez-tez moliyaviy funksiyalardan qo’llaniladi. Biror bir misol 
ko’rib 
chiqamiz. Shart. To’rt yil davomida 400 000 sum to’lash uchun qanday summada 
omonat 
qo’yishni hisoblash kerak. Foiz stavkasi – yillik 20%. Foizlar har kvartalda 
hisoblab boriladi. 

---

Boshlang’ich ma’lumotlarni rasmiylashtirish quyidagi jadval ko’rinishida 
keltirilgan. 

---

Excel dasturida matematik masalalarni yechish 
Ushbu dastur vositalari yordamida oddiy matematik masalalarni yechish mumkin, 
undan 
tashqari qiyin masalalarni (operatsii s funksiyalar ustida amallar, matritsalar, 
chiziqli tenglamalar 
va hakazolar) ham yechish mumikn. 
Ta’limga oid Shart. A matritsa uchun В teskari matritsani topish. 
A matritsaning qiymatlarini jadvalga kiritamiz. 
Shu sahifa maydoni uchun teskari matritsani belgilab olamiz. 
«Вставить функцию» tugmasini bosamiz. Категория – «Математические». Tip 
– «МОБР». 
Argument maydoniga A «Massiv» matritsa diapazonini yozamiz. 
Shift+Ctrl+Enter tugmalarini birdaniga bosamiz – bu massivlarni kiritish uchun 
bajarilish shart.

---

Excelda makroslar bilan ishlash. 
Makroslar Excel dasturida ishlash uchun keng imkoniyat yaratadi. Ular ish 
jarayonini 
avtomatlashtiradi va foydalanuvchining qo’l mehnatining katta qismini o’z ichiga 
oladi. 
Makrosdan foydalanishni o’rganish kerak, bu ish sifatini o’n barobar oshiradi. Siz 
makros 
yozuvlari uskunalari yordamida o’zingizning makro-dasturingizni tuzishingiz 
uchun dasturchi 
bo’lishingiz va «VBA» dasturlash tilini bilishingiz shart emas. 
Avvalo qayta ishlovchi panelini faollashtirish kerak. Buning uchun “файл” 
menyusidan 
“параметры” buyrug’ini ochamiz. Hosil bo’lgan Параметры Excel» oynasidan 
«Настройка 
ленты» buyrug’ini ochamiz. O’ng kolonkadagi «Настройка ленты» deb 
nomlangan buyruqqa 
e’tiboringizni qarating. Rasmda ko’rsatilgandek «Разработчик» buyrug’iga belgi 
qo’yish kerak: 

---

Endi Excel ning ishini avtomatlashtirish va makroslar yaratish uchun 
“Разработчик» 
buyrug’i o’zining uskunalari bilan birga paydo bo’ldi. 
Microsoft Excel da VBA dasturlash tili va makroslarning qo’llanilishi 
Makroslar – bu foydalanuvchining qo’l mehnatini o’z ichiga oluvchi ichki ilovadir. 
Ixtiyoriy foydalanuvchi dasturlash tillarini bilmasdan ham makros yaratishi 
mumkin. Buning 
uchun «Запис макроса» buyrug’ida mavjud bo’lgan makrorekoderdan 
foydalanamiz. Bu rejimda 
VBA-kodni avtomatik ravishda dasturlash tiliga o’giruvchi makrorekoder mavjud. 
Yozuvlar 
tugashi bilan foydalanuvchi bajargan yozuvni avtomatik ravishda yozadigan 
dasturga ega 
bo’lamiz. 
Tayyor makros Excelda qanday yoziladi? Bu juda sodda: 
«Разработчик» bo’limida «Запис макроса» buyrug’ini bosamiz. 

---

Excel da makroslar bilan ishlash 
Quyida dasturlashsiz makros yaratishning 5 ta oddiy qoidasi keltirilgan: tez va 
oddiy holda 
sifatli makro dasturlarni avtomatik ravishda yaratish uchun bu qoidalardan 
foydalaning: 
1. Makrosni to’g’ri nomlash. Makrosga qisqa va mos keluvchi nom bering. 
Kelajakda bir 
qancha tuzishingizga to’g’ri keladi. VBA tizimi nom berishga imkoniyat beradi. 
Albatta bundan 

---

foydalaning. Makrosning nomi albatta harf bilan boshlanishi kerak va probel, 
simvol, tutuq 
belgisini ishlatish mumkin emas. Birinchi simvoldan keyin harflardan, 
raqamlardan yoki pastki 
chiziqlardan foydalanishingiz mumkin. Faqat nom uzunligi 80 ta simvoldan 
oshmasligi kerak. 
Yacheykalarning absolyut va nisbiy adreslaridan foydalaning. 
Yacheykaning absolyut adresi – bu kursorning aniq joylaShuvi, qachonki 
ma’lumot makroadresga uning siljishi bilan aniq yacheykaga yozuv paytida 
yoziluvchi. Agar Excel da ma’lumotlar 
qo’shilsa yoki o’chirilsa, hamda ma’lumotlar ro’yxati katta bo’lsa absolyut adres 
makros 
imkoniyatlarini chegaralaydi. Nisbiy vosita kursorni yacheykaning aniq adresi 
bilan bog’lamaydi. 
Excel da odatda «Абсолют» rejimi faollashgan bo’ladi, lekin siz uni 
«Разработчик» 
uskunalar bo’limidagi «Запис макроса» tagida joylashgan «Относителные 
ссылки» buyrug’i 
yordamida o’zgartirishingiz mumkin: 
Har doim kursor bilan yozishni A1 Yacheykadan boshlang. 
Yacheykani absolyut hisoblash har doim (A1 yacheyka adresidan) sizning 
ma’lumotingiz 
adresi kursorigacha chiqish holatida bo’ladi. Agar siz makrosingizni shaxsiy 
makroslar kitobiga 
saqlagan bo’lsangiz, unda o’zingizning dasturingizdan analogik ma’lumotlar bilan 
birgalikda 
boshqa listda foydalanishingiz mumkin bo’ladi. Makros yozuvini boshlaganingizda 
kursoringiz 
qaerda joylaShuvidan qat’iy nazar. Hatto u A1 yacheykada joylashgan bo’lsa ham 
siz birinchi 
makrosni Ctrl + Home tugmachalarini bosgandan keyin yozish yaxshiroq bo’ladi. 

---

Misol: Faraz qiling: har oyda siz barcha filiallardan o’nlab jadvallar qabul qilasiz. 
Sizdan 
yana bir oylik hisobotni ko’rib chiqish uchun ma’lumotlarni saralash va 
ko’rsatkichlarni 
hisoblashingizga to’g’ri keladi. Siz bu barcha funksiyalarni bajarishingiz uchun 
makros 
yozishingiz mumkin. Bundan tashqari barcha listlarni bitta kombinatsiyalashgan 
jadvalga 
ochishingiz va bog’lashingiz mumkin. 
Har doim makros yozish vaqtida yo’nalish tugmachalari yordamida siljitiladi. 
Kursorni boshqarish uchun yo’nalish tugmachalaridan foydalaning (Ctrl + Up, va 
h. k. ). 
Jadval ichidagi ma’lumotlarni qo’shish, o’zgartirish yoki o’chirish uchun kursorni 
imkon 
darajasida joylashtiring. Yozuv paytida sichqonchadan foydalanish qiyin va 
samarasizdir. 
Sichqonchani faqat meyuni chaqirish uchun ishlatish mumkin. 
Makroslarni aniq kichkina masalalar uchun qo’llang. 
Kichik ixtisoslashgan masalalar uchun o’z makrosingizni yarating. Qancha 
makrosda 
dasturlash kodi ko’p bo’lsa u Shuncha sekin ishlaydi. Bu ayniqsa ko’p 
funksiyalarni bajarish yoki 
ko’p formulalarni hisoblash talab qilinsa. Agar siz har bir jarayonni alohida 
yozsangiz , u holda 
siz natijalarni yoki ularning bajarilish aniqligi natijasini tezda ko’rib chiqishingiz 
mumkin. Agar 
uzun makrosni qisqa bo’limlarga bo’lish mumkin bo’lmasa, funksionalligini 
qadamlarda 
tekshirish kerak bo’ladi. Har bir masalani bajarish ketma ketligida F8 ni bosing. U 
hatoni 

---

ko’rganda dastur bajarish ketma – ketligi to’xtaydi. Siz hatoni 
«отладки»yordamida xatoni to’g’rilashingiz yoki qaytadan yozishingiz mumkin.