Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy

 2) Uning ishlash prinspi. 
Electron raqamli imzo malumotlarni software dasturlari orasida 
butunligini buzmagan xolda tarqatilishi uchun ishlatiladi. Va boshqa tarafdan 
electron raqamli imzo malumotimizni detect qiladi yani tashqi xujumlarga 
uchragan yoki uchramaganligini aniqlashtirish uchun zarur. Electron raqamli 
imzo email foydalanuvchilari orasida juda mashxur. Yani email dasturi 
electron raqamli imzoga suyangan holatda ish yuritadi. 
Quyida men electron raqamli imzoni misollar orqali tushuntirib 
bermoqchiman. 

---

1-rasm. Malumotlar almashinish jarayoni 
Bu yerda men electron raqamli imzo qanday ishlashini tushuntirib 
bermoqchiman. Bu yerda bizda senary bor, yani bu yerda Bob (sender) jo’natuvchi, 
Alice esa oluvchi (receiver). Bob qandaydur malumotni Alicega jo’natmoqchi 
qaysiki o’zining electron raqamli imzosi bilan.
2-rasm. Elektron raqamli imzo assimmentrik shifrlash algoritmiga asosan ish 
yuritadi. 

---

Yodimizdsa tutishimiz kerakki elektron raqamli imzo assimmetrik shifrlash 
qonuniga asosan teskari tartibda ishlaydi. Qaysiki mahalliy ochiq kalit algoritmini 
talab qiladi.
 
Assimmetrik shifrlash algoritmlarida shifrlashlar va deshifrlashlar ikki kalit 
asosida olib boriladi. Birinchisi ochiq kalit, ikkinchisi yopiq kalit. Quyidagi 
rasmlarimizda (3-rasm) bizda ikkita kalit bor. Public va Private key. Public key bu 
Alicega tegishli yani bu kalit ochiq kalit bo’ladi. Bu kalitning sirlilik darajasi 
unchalik muhim emas. Lekin private kalitniki bo’lsa muhim. Private kalitning 
sirlilik darajasi juda muhim.
3-rasm. Kalitlarni o’zaro taqsimlash. 
Quyidagi misolda Bob o’zining jo’natmoqchi bo’lgan plantextini hash qiymatini 
topadi. Bu haqida bizda internetda juda ham ko’p dasturlar bor qaysiki 
malumotnimizni hash qiymatga aylantirib beradigan. Bu orqali biz malumotimizni 
hash qiymatini topib olamiz. Quyida malumotimiz digital yani raqamli malumotga 
o’zgarib qoladi (hashlangandan so’ng). Kegingi bosqichda biz mana shu hash 
qiymatni shifrlaymiz public key orqali yani ochiq kalit orqali.

---