Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

1.4. Keyingi avlod tarmoqlariga o„tish sabablari 
 
Hozirgi kunda aloqa tarmoqlari va xizmatlarini konvergensiya qilish 
zarurligi  to‗g‗risidagi  masalalari  berilmaydi,  ayniqsa,  oxirgi  yillarda 
tele-kommunikatsiyalar 
dunyosida 
operator 
katta 
daromadni 
ma‘lumotlarni  uzatish  trafigini  sezilarli  darajada  asosiy  bo‗lgan  nutqli 
trafikni  translyasiya  qi-lishdan  oladigan  vaziyat    yuzaga  keldi.  Bundan 
tashqari,  ma‘lumotlarni  uzatish  tarmoqlariga  xizmat  ko‗rsatish  va 
qo‗llab-quvvatlash  operatorlarga  oldindan  nutqli  trafikni  uzatish  uchun 
mo‗ljallangan  kanallarni  vaqt  bo‗yicha  ajratish  tarmoqlarga  (Time 
Division  Multiplexing  -  TDM)  nisbatan  ancha  arzonga  tushadi. 
Bashorotlarga asosan keyinchalik kanallarni vaqt bo‗yicha ajratish bilan 
(TDM)  multurleksorlash  metodi bilan uzatiladigan yuklamalar sonining 
kamayishi kuzatiladi, bunda paketli texnologiya yordamida uzatiladigan 
nutqli trafik hajmi kabi nutq uzatish  (Voice over IP, Voice over ATM, 
Voice over Frame relay va boshqalar) oshadi. Unga keyingi avlod (3G) 
mobil  ob‘ektlari  bilan  aloqaning  mobil  tarmoqlarida  nutq  paketli 
ko‗rinishda  uzatiladi.  1.1  -  rasmda  bunday  bashorotlardan  biri 

---

 
 
 
 
ko‗rsatilgan.  Diagrammaga  asosan  ma‘lumotlar  trafigi  yiliga  100 
foizgacha,  bu  vaqtda  nutqli  trafik  5  foizga  oshadi.    Bunda  ancha 
ahamiyatli  fakt  klassik  telefon  tarmoqlari  rivojlanishi  uchun  xarajatlar 
ma‘lumotlarni uzatish tarmoqlariga nisbatan ko‗p bo‗lishi hisoblanadi. 
Yuqorida ko‗rsatilgan faktlar operatorlar amaldagi tarmoqlarni qayta 
tashkil qilish to‗g‗risidagi qarorni qabul qilishni boshlashiga olib kelishi 
mumkin.  Operatorlar  TDM  tarmog‗i  ma‘lumotlarni  uzatish  uchun 
foydalanil-ganda 
amaldagi 
vaziyatdan 
farq 
qiladigan 
telefon 
chaqiruvlarga  xizmat  ko‗rsatish  uchun  bo‗lgani  kabi  ma‘lumotlarni 
uzatish tarmog‗idan foydalanadi.  
 
 
 
1.1-rasm. Trafikning har xil turlarining oshish tendensiyalari 
 
Masala  asosan,  ikkita  zarur  bo‗lgan  yaqinlashuv  –  ma‘lumotlarni 
uzatish hajmining keyinchalik oshishini qo‗llab-quvvatlash va an‘anaviy 
xizmatlar-dan  tushadigan  foydasini  kafolatlash  to‗g‗risida  so‗z  boradi. 
Ushbu  masala  asosan  konvergensiya  yagona  tarmoqda  turli  xizmatlarni 
birlashtirish vazifasini asao‗z oldiga qo‗yadi. Next Generation Network 
– NGN nomini olgan konvergent tarmoqlari bitta xizmat - aloqa xizmati 
uchun  qulay  bo‗la  oladi.  Ushbu  tarmoq  operatorlarining  boshqaruvchi 
uskunasi  uni  qaysi  abonent  qurilmasi  (IP-telefoniya  terminali,  mobil 
telefon,  Internet  tarmog‗ining  ishchi  stansiyasi)  bilan  o‗zaro  ishlashini 
belgilab  beradi  va  shunga  muvofiq  aniq  xizmatlarni  hamda  ular  uchun 
talab etiladigan resurslarni  taqdim etadi. Foydalanuvchi NGN tarmoqni 
«qora quti» 1 kabi ko‗rib chiqiladi, unga qan-day protokollar oqimidan 
foydalanilishi, qanday transport muhiti taqdim etilishining farqi yo‗qdir. 
Uning  uchun  oxirgi  qurilmaning  tegishli  imkoniyatlari  bo‗lgan 
xizmatlarni taqdim etish fakti ahamiyatli bo‗lib kelmoqda. 

---

 
 
 
 
Bunday masalani hal etish uchun standart protokollaridan foydalani-
ladi. 
SoftSwitch 
bog‗lanishlari 
bilan 
boshqaruv 
qurilmalari 
H.248/MEGACO protokollari yordamida shlyuzlar bilan aloqada bo‗lish 
va  ko‗rsatiladigan  xizmatlarni  boshqarish  holatida  bo‗ladi.  Turli 
SoftSwitch  o‗rtasidagi  kommutatsiya  SIP,  Q.1901/BICC  protokollarini 
qo‗llashda  amaga  oshiriladi,  bir  nechta  serverlar  funksiyalaridan 
foydalanish  yordamida  amalga  oshiriladigan  xizmatlarni  ko‗rsatish 
ilovalar  (API)  ochiq  standart  dasturiy  interfeyslarni  qo‗llash  uchun 
asoslanadi. 
Shunday  qilib,  nutq  uzatish  texnologiyasining  rivojlanishidagi 
keyin-gi  qadam  paketli  texnologiyaga  o‗tadi.  Nutq  paket  ko‗rinishda 
uzatiladi,  u  real  vaqt  xizmatlari  uchun  sifatning  barcha  talab  etiladigan 
parametrlarini  saqlagan  holda  yuklamaning  turli  xillarini  optimal  va 
ixtiyoriy  siljishini  ta‘minlaydi.  Real  vaqtda  taqdim  etiladigan  xizmatlar 
(yoki soddaroq aytganda – real vaqtdagi xizmatlar, jumladan telefoniya) 
sifat  parametrlariga  juda  sezgirdir,  ulardan  biri  kechikish  va  uning 
variatsiyasi  (jitter)  hisoblanadi.  Katta  kechikish  to‗g‗risida  so‗z 
borganda, aks-sadoni (echo cancellation)  bartaraf etish zarurligi yuzaga 
keladi.  Nutqni  paketli  tarmoq  orqali  uzatishda  yuzaga  keladigan 
yuqorida  keltirilgan  kamchiliklar  bilan  kurashish  uskuna  narxida    va 
uning  murakkabligida  hisoblanadi.  Paketli  texnologiyaga  asoslangan 
konvergensiya  bir  qator  afzalliklarga  ega.  Masalan,  resurslarni  dinamik 
taqsimlash resurslarning nutqini uzutish uchun oldindan ajratilgan «turib 
qolish»  vaziyatdan    (ajratilgan  doimiy  o‗tkazish  polasasi  samarasiz 
foydalaniladi)  yoki  ma‘lumotlarni  uzatish  uchun  taqdim  etilgan  resurs 
ma‘lumotlar trafigining cho‗qqili oshgan vaziyatda  halos qiladi.