Texnologiyalari universiteti qarshi filiali "kompyuter injiniringi"

1-jadval
Katta ma’lumotlar biznes model topologiyasi
Manba: R.Schroeder “Big data business models: Challenges and opportunities” 
2016.
Blokcheyn texnologiyasidan foydalanishning ikki xil turi mavjud bo‘lib bugungi 
kunda har ikkisi ham rivojlanib bormoqda. Ular quyidagilar:
— Оmmaviy blokcheyn – ochiq, to‘ldirish va qo‘shimcha bloklar qo‘shish mumkin 
bo‘lgan ma’lumotlar bazasi. Bunday blokcheyn Bitcoin kriptovalyutasida keng 

---

foydalaniladi. Unda har bir qatnashuvchi ma’lumotlar yozish va o‘qish imkoniyatiga 
ega bo‘ladi.
— Xususiy blokcheyn – ma’lumotlarni yozish va o‘qishda tegishli chegaralanganlik 
tamoyiliga asoslanadi. Ishtirokchilar butun bir ma’lumotning o‘ziga tegishli qismini 
o‘qishi yoki ushbu ma’lumotlarni ma’lum qisminigina yozishi mumkin. Bu 
tranzaksiyalarni amalga oshirishda ishtirokchilar guruhining vakolatlari doirasida 
ma’lumotga ega bo‘lish va yozish huquqini beradi.
Blokcheyn texnologiyasining asosiy xususiyatlarini sanab o‘tamiz:
— Nomarkazlashgan – bloklar zanjirida server yo‘q, har bir ishtirokchi o‘zi uchun 
o‘zi server hamda butun blokcheynni ishlashini qo‘llab-quvvatlaydi;
— Shaffoflik – shartnomalar, o‘tkazmalar to‘g‘risida ma’lumotlar ochiq holatda 
saqlanadi, shu sababli uni o‘zgartirib bo‘lmaydi. “Birovdan yashiradigan siring 
bo‘lsa, uni hammaga ko‘rinadigan joyda saqla” degan maqolga mos tushadi; — 
Nazariy cheksizlik – blokcheynga nazariy yondashganda uni chegarasiz yozuvlar 
bilan to‘ldirish mumkin. Shuning uchun uni superkompyuter bilan taqqoslash 
mumkin;
— Ishonchlilik – yangi ma’lumotlarni kiritish uchun blokcheyn zanjiri konsesusini 
talab qiladi. Bu tranzaksiyalarni filtrlash va qonuniy operatsiyalarga ruxsat beradi 
degani. Xeshlarni esa o‘zgartirishning imkoni yo‘q.
Har qanday texnologiyaning ham afzallik va kamchiliklari bo‘lganligi kabi 
blokcheyn texnologiyasi ham quyidagi yutuq va kamchiliklarga ega;