Texnologiyalari komiteti tashkent informatsiyaliq texnologiyalari universiteti no

U’sh fazali eki taktli sxema (Larionov sxemasi) 
Bunda transformatordin’ ekilemshi katushka juldiz ya’ki u’sh mu’yesh 
sxemada jalg’aw mu’mkin, biraaq ol ko’binshe juldiz sxemada jalg’anadi, sebebi 

---

34 
bunda tuwrilang’an ku’shleniwdin’ yarimin aliw ushin nolinshi toshkasinan 
paydalaniw imkaniyati bar (3 – su’wret).
Transformatordin’ katushkalarinin’ ha’r bir fazasi bir ventilinin’ anodina 
ha’m ekinshi ventilinin’ katodina jalg’anadi. U’sh ventil (1, 3, 5) anodlari menen 
o’z ara uliwmaliq noqatqa jalg’anadi ha’m shig’ista (-) polyusta bolatug’in anod 
gruppasin payda qiladi, basqa u’sh ventillar bolsa, shig’isinda (+) polyus 
bolatug’in katod gruppasin payda qiladi. 
3 – su’wret. U’sh fazali eki taktli sxema (Larionov sxemasi) 
Anod topari katodtinda en’ u’lken teris potentsial bolg’an ventil, katod 
gruppasi bolsa anodinda en’ u’lken on’ potentsial bolg’an ventil ashiq boladi. 
qa’legen waqit momentinde tok eki izbe – iz jalg’ang’an ventil, ju’keleme 
qarsilig’I ha’m eki fazalar katushkalarinan ag’ip o’tedi.
Ha’r bir ventillar periodtinin’ 1/6 bo’legi isleydi. Fazalardi qaplaw ta’rtibi 
qaysi ventillar juplig’inan tok ag’ip o’tiwin aniqlaydi. Eger bul tartip o’zgertirilse, 
ol halda izbe – iz jalg’ang’an ventillar tartibi o’zgeredi. Tuwrilang’an toktin’ ha’r 
bir da’wrinde transformatordin’ ha’r bir fazasi arqali 1/3T paytinda on’ qutibli eki 
tok impulse (ha’r bir impuls T/6 uzinliqta) ha’r sol uzinliqtag’i teris polyusli eki 
tok impulse ag’ip o’tedi (4 – su’wret). 
Sonday qilip, transformatordin’ ha’r bir fazasi dawirdin’ 2T/3 bo’lgi 
waqtinda, ha’r bir ventil bolsa dawirdin’ T/3 bo’legi waqtinda isleydi. Tuwrilag’ish 
shig’isindagi ku’shleniw (bul sxema ushin 
m
=6) ku’shleniw alti taktlari tuwrilawda 
aling’an awmag’a, onin’ ma’nisi bolsa bul fazalardag’i ventillerdin’ ashiliw 
dawirlarinde eki fazalar arasidag’i siziqli ku’shleniwlerdin’ tuwra manisine ten’ 
boladi.
Tuwtilang’an ku’shkeniwdin’ o’zgermes payda etiwshisinin’ manisi 
to’mendegishe aniqlanadi: 

---

35 
U
0
= (m/ )
2
U
2
Sin ( /m) = (6/ )U
2
2
Sin ( /6) = 2,34 U
2
(5) 
Tuwrilang’an toktin’ o’zgermes payda etiwshisinin’ ma’nisi to’mendegishe 
aniqlanadi: 
I
0
 = 1.22I
2
, (6) 
bul jerde 
I
2
 
– transformator ha’r bir fazasi toktin’ ta’sir etiwshi ma’nisi.
5 – su’wret. U’sh fazali eki taktli sxemanin’ waqit diagrammalari 
Tuwrilang’an ku’shleniw ha’m tok pulsatsiyasinin’ chastotasi
f
nт.к.ч.
 = 6f
тар
. 
Ha’r bir ventildegi teris ku’shleniw to’mendegishe boladi: 
U
ТЕС
=2,457U
2
. (7) 

---

36