Texnologiyalar va pedagogik mahorat

Ikkinchi bosqichda 
talabalarni m a ’ruza qilishga tayyorlashda o ‘qituvchi u 
bilan birga referat rejasini m uhokam a qiladi, uning ayrim o ‘rinlarini tuzatadi. 
Bu o ‘z navbatida dastlabki fikrlami tezlikda tuzatish, aniqlik kiritish, to ‘ldirish 
imkonini beradi va u pirovard natijada b o ‘lg‘usi m a’ruzaning sifatini oshiradi.
Uchinchi bosqichda 
o ‘qituvchi talaba tayyorlab kelgan referatning mazm uni 
bilan tanishadi.  Z aruriyat  tu g ‘ilganda, 
unga 
savollar q o ‘yish,  talaba esa bu 
suhbatdan  so*ng  tegishli  tu zatish lar  qilishi  lozim   b o ‘ladi.  S huningdek, 
shunday  savollarni  ham   berish  kerakki,  talaba  bu  savollarga  o ‘z chiqishida 
javob bersin.  Ayni o ‘rinda talabaning sem inarda  m a’ruza qilish uslubi ham  
m uhokam a qilingani m a ’qul.
S huni  esdan  chiqarm aslik  kerakki,  faqat  m a ’ruza  bilan  qatnashadigan 
talabalar  bilan  ishlab,  boshqa  talabalar  nazardan  chetda  qolm asin.  Balki 
gum hdagi barcha talabalar oldindan m uhokam a qilinadigan m avzular bilan 
tanish  b o ‘lishi,  sem inar  mavzusi  bilan  aloqador  leksiya  va  q o ‘shim cha 
m ateriallar  m azm uni  ustida  ishlagan  b o ‘lishi,  mavzuga  m uvofiq  ravishda 
olinayotgan bilimlarni nazorat qilishga va mavzuni m uhokam a qilishga tayyor 
b o ‘lishlari lozim.  Bunday sem inar m ashg‘uloti odatda m uhokam a qilinadigan 
m avzuning m ohiyati va dolzarbligi leksiya m ateriali bilan bog‘lashni eslatish 
b ila n   b o sh lan ad i.  S h u n d a n   s o ‘ng  ta la b a la r  o ‘rg an ilay o tg an   m asalan i 
m uhokam a qilishga faollashtiriladi, bilimlarini namoyish qila olishi aniqlanadi.
80

---

Bu  ikki  yo ‘l  bilan  am alga  oshiriladi:  yo  qisqacha javoblar talab  qiluvchi va 
oldindan tayyorlab q o ‘yilgan savollar b o ‘vicha suhbat shaklida yoki tuzatish 
(korreksiya)  test  savollari  asosida  nazorat  qilish  orqali.  Tajribalar  shuni 
ko‘rsatadiki.  bu  h ar  ikkala  bilim larni  yuzaga  chiqarish  usuli  tezkor  usul 
b o ‘lib,  sem inarning  ushbu  bosqichini  o ‘tkazishning  m uhim   sam arali sharti 
hisoblanadi. Talabalar bilimlarini yuzaga chiqarish jarayonida ularning egallagan 
bilimi keyingi sem inarlarda va m uhokam alarda qatnashishlari  uchun yetarli 
ekanligi  aniqlanadi.  Talabalarda  m uhokam adan  so ‘ng  ham   bilim lar yetarli 
b o ‘lm asa,  o ‘qituvchining bayoni  orqali  yoki  talaba  bilan  individual  suhbat 
shaklida tushuntiriladi.  Ulardan qay biri samara bersa, shunisidan foydalanilgani 
m a’qul.  Keyingi  variant  nisbatan  sam arali  bo ‘lishi  m um kin.
Bilim lar  yuzaga  chiqarilgan  va  ayrim   tuzatishlar  qilingandan  so ‘ng, 
talabalarning m a’ruza va axborotlar bilan chiqishlari tashkil etiladi.  0 ‘qituvchi 
talabaning m aterialni  m antiqiy bayon qila olishini,  uni  bayon qilish  usulini, 
talabalarning unga boMgan e ’tiborini kuzatib boradi.  M a’ruzaning m azm unini 
bayon  qilish  yoki  m uhokam aning  borish  jarayoni  talabalam i  zeriktirib 
q o ‘yganda yoki aksincha,  undagi ayrim masalalarga qiziqish kuchli boMganda 
ham da uni m uhokam a qilish zaruriyati tug‘ilganda,  hurm atini saqlagan holda 
m a ’ruzachini  biroz  to ‘xtatib,  sem inarni jam oa  m uhokam asiga  aylantirish 
maqsadga muvofiqdir.