Texnologiyalar va pedagogik mahorat

Birinchi  guruhga  maxsus  motivlar  taailuqli. 
U lar talabalar tom o nid an  
barcha  hayotiy  ehtiyojlam i  ch u q u r  anglash,  mutaxassis  b o ‘lib  yetishishi 
u ch u n  bilim lam i egallashning ijtimoiy zarurligini tushunishni qam rab oladi. 
Bu  g uruh  m otivlarini  o ‘qituvchi  kursning  am aliy  xarakteri  va  kasbiy 
y o ‘nalganligini nam oyish qilish orqali talabalam ing tushunchalarini am alda 
q o ‘llash  y o ‘li  bilan  kuchaytirishi  m um kin.
Ikkinchi guruh motivlari 
o ‘quv fanlari va bilishga boMgan qiziqish bilan 
bog‘langan.  Bu  guruh  m otivlari  m ohiyatini  o ‘qituvchi  talabalardagi  o ‘quv 
fanlariga b o ‘lgan qiziqishni bilish to ‘g‘risidagi bilim lam i shakllantirish orqali 
kuchaytirishi m um kin.  Buning uchun leksiya jarayonida xatti-harakatlam ing 
n a m u n a v iy   u s u lla r i,  tu s h u n c h a l a r   tiz im in in g   m a n tiq iy   u s u lla r i, 
aniqlanm alar, xislatlar va boshqa isbotlovchi qurilm alarning «tushunchalar 
asosida  xulosalar»  xatti-harakatlari  shakllanishining  didaktik  qim m atini 
belgilovchi o ‘quv m aterialiga  urg‘u beriladi.
T alabalarda yuqorida bayon qilingan m alakalam i shakllantirish u chu n 
leksiyani  o ‘tkazish  uchun  shunday  tayyorgarlik  k o ‘rish  k o ‘zda  tutilishi 
kerakki,  ular tayyor bilim lam i chaqqonlik bilan  harakat usullariga aylantira 
olsin.  Bu didaktik maqsadga erishish u chun talabalam ing yechimlarni qanday 
shakllantirishlariga,  tushunchalar yechim ining qanday usullari borligiga,  u 
yoki  bu  ifoda  qaysi  talablar  asosida  qoniqtirilayotganiga,  dastlabki  om il, 
argum entlar ham da xulosalarga diqqatni jalb qilish lozim.
0 ‘q itish n in g   bu  m e to d in i  leksiya  o ‘q ish n in g   ax b o ro t  -   tasviriy 
yondashuvdan, qism an ijodiy va ijodiy m etodga o ‘tish orqali amalga oshirish 
m um kin.  U lar  talabalarda  leksiyaning  turli  bosqichlarida  va  sharoitlarida 
m uayyan bilish  m ashaqqatlarini tu g ‘diradiki,  ular o ‘qitish jarayonida avval 
shakllangan bilim  va ko ‘nikm alam i joriy etish  ham da qayta ishlash asosida 
muvaffaqiyatli  hal  kilinadi.
T alabalam i  ijodiy faoliyatga tayyorlash  tizim ida o ‘qituvchining  leksiya 
jarayonida ularga e ’tibor qaratishi, o ‘quv-bilish faoliyatiga mos ko‘rsatmalarni 
bera  olishi  m uhim   aham iyatga  ega.  Shu  m aqsadda  ieksiyada  o ‘quv  fani 
m azm unining um u m iy -ta’limiy qim m atini  isbotlash bilan birga uning shaxs 
intellekti,  dunyoqarashi,  bilim lam i  tasniflash  va  q o ‘llash  usullari,  ulardan 
tejam li  foydalanish  ham da  to ‘g ‘ri  baholay  olish  tarbiyasiga  ta ’sir  etishni 
ham   isbotlash  lozim  b o ‘ladi.
S huningdek,  b u n d ay   eksperim ent  (am aliyot),  egallangan  bilim lar, 
fik rla m i  (x u k m la rn i)  q u rish   u s u lla rin in g   h aq iq iy lig in i  tasd iq lash g a 
qaratilganligi ta ’kidlanishi lozim.  0 ‘quv m ashg‘ulotlarining bunday borishi 
talabalarda  ilm iy-nazariy  tadqiqot  va  eksperim ent  o ‘tkazish  m alakasini 
shakllantiradi.  Bu  bilan  ular  ilmiy  ijod  kengligiga,  ishchanlik  m uloqotiga
79

---

chiqadi, tadqiqotning bosqichlarini rejalashtiradi, uning maqsad va vazifalarini 
ifodalaydi,  m etodikasini  ishlab  chiqadi.
M uam m oli o ‘qitishning talablar darajasidagi sifatini ta ’m inlash, talabalar 
tom o nidan  o ‘zlashtirilgan  axborotlar  b o ‘yicha  bilim larni  chuqurlashtirish 
va kengaytirish  m aqsadida 
seminarlar 
o ‘tkazish m um kin.
M a ’lum ki,  bunday  sem inar  o ‘tkazishning  dastlabki  m aqsadi  m a ’ruza 
yoki axborotni jam oa b o ‘lib m uhokam a qilishdir.