Texnologiya va dizayn metallarga ishlov berish texnalogiyasi pdf

Z
a b



ubila va kreysmeysel. (25-rasm). Metallar zubila va kreysmeysellar yordamida qirqiladi va tarashlanadi. Zubila ish qismi (tig‘), tana va zarb beruvchi qismlardan iborat boMib, U7, U7A, U8, U8A markali uglerodli asbobsozlik poMatlarida tayyorlanadi.

I

26 - rasm. Chilangarlik bolg'alari; 1 - zarb beruvchi muxurlari, 2 - pona, 3 - uchi,

4 - dasta.

shlanadigan materialning qattiqligiga qarab zubila har xil burchak ostida charxlanadi, ya’ni uning oMkirlik (charxlakish) burchagi turlicha boMadi cho‘yan, bronza kabi qattiq metall va qotishmalar uchun 70°; o‘rtacha qattiqlikda zubila va kreysmeysel metall materiallar (poMat) uchun 60°; yumshoq metall materiallar (lis, latun, alyumin qotishmalari) uchun 30—45°, zubila xam 100,_125, 150 va 200 mm uzunlikda tayyorlanib, tigMning yeni uchga mos ravishda 10, 15, 20 va 25 mm boMadi.

Zubilaning ish qismi toblanadi va bo‘shatiladi. Uning toblanganlik darajasini aniqlash uchun uni yeni 50 mm, qalinligi 3 mm li Stb markali poMat polosani tiskiga qistirib qirqiladi. Bu vaqtda oMmaslanmasa,

yezilmasa, uchib ketmasa, toblash yaxshi odkazilgan hisoblanadi yoki zubilaning toblangan qismini mayin egov bilan egovlab kodiladi. Agar egovlash vaqtida qirindi (kukun) hosil bodmasa, toblanganlik darajasi yaxshi hisoblanadi. Kreysmeysellar tor ariqchalar (kanavkalar), shponka pazlari ochishda, ichki konturlarni tarashlashda ishlatilib, ular zubiladan tigdning yensizligi va tanasining qalinligi bilan farq qiladi. Ularning materiali, odkirlik burchagi, toblanganli darajasi zubilaniki bilan bir xil bodadi. Charxlash vaqtida ularni tirgak tirab charxlashga ohista bosiladi. So‘ngra toshning yeni bo‘ylab va chapga surib boriladi.

Chilangailik bolg‘alari (26-rasm). Metallami bolg‘alash (yegish, bukish, to‘g‘rilash), parchinlash, zubila va kreysmeysellar yordamida qirqish, tarashlashda slesarlik bolg‘alaridan foydalaniladi. Ular yumaloq va kvadrat muhrali bodib (26- rasm, a, b) ogdrligi 200, 400, 500, 600 grammgacha bodadi. Bolg‘alar U7 va U8 markali uglerodli asbobsozlik podatlaridan tayyorlanadi va toblanadi.

Bolg‘alarning dastalari qora qayin, zarang, qayrag‘och, yeman kabi qattiq, qayishqoq yog‘ochlardan tayyorlanadi. Ular butoqsiz, yorilmagan bodishi kerak. Dastaning bolg‘aga puxta odnashini tadninlash uchun unga metall yoki yog‘och ponalar qoqiladi. Chilangarlik o‘quv ustaxonalarida tunukalar bilan ish kodganda yog‘och to‘qmoq (kiyanka) lardan foydalaniladi. Ular yumaloq va to‘gdi to‘rtburchaklik muhrali qilib tayyorlanadi.