Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Uglerodli kompozit
materiallari uglerod tolalari va uglerod matritsasi asosida 
yaratilgan yuqori issiqlikka chidamli kompozit materiallardir.
Kompozit materiallar, odatda, matritsa tarkibiy qismlariga ko‘ra ham tasniflanadi. 
Kompozit materiallarni tasniflash matritsa (bog‘lovchi material) yoki armatura 
(mustahkamlovchi) va qo‘shimchalarning turiga asoslanadi (14-shakl).
Matritsa materiali sifatida metall va uning qotishmalari; polimer; keramika, shisha 
va boshqa materiallar ishlatiladi. Ushbu matritsalar ikkita keng tarqalgan turdagi 
kompozitlarni hosil qiladi.
Kompozit materiallardan foydalanish
Birinchi kompozit material fransuz bog‘boni J.Mone tomonidan 1867-yilda 
ishlab chiqilib, patent olingan. U hovli gultuvaklari, sim va sementdan kompozitsion 
materiallar tayyorlagan.
1942-yilda samolyot konstruksiyasida oyna tolasi bilan sinchlangan “armirovan” 
kompozit material qo‘llanilgan.
Kompozit materiallar mashinasozlik konstruksiyalariga qo‘yilgan quyidagi 
talablarga javob berishi kerak (15-shakl)
Yengil 
bo‘lishi
Harorat-
bardoshligi
Mustah-
kamligi
Korroziya-
bardoshligi
Ishlatilishi-
ning osonligi
15­shakl
Kompozit materiallarga qo‘yiladigan talablar
14­shakl 
Matritsa turlari bo‘yicha kompozit materiallar tasnifi
Metallar
Qora
polimer
Rangli
Shisha
Keramika
Metallmaslar
Kompozit material matritsasi

---

75
75
92-rasm. 
Fasad qismida kompozit materiallardan foydalanilgan zamonaviy binolar
(Toshkent shahri).
Bugungi kunda kompozit mate rial lardan aviatsiya (masalan: dvi ga tel, korpus, 
parrak, haroratbar dosh detallar va bosh qalar), kosmo nav tika, energetika, elektro texnika 
va radiotexnika, mashi na sozlik (masa lan: avtomobil kuzovlari, ishqala nishga chidamli 
tormoz quril ma lari va boshqalar), kemasozlik, kim yo, konchilik, qurilish (bino va 
inshoot larning fasad qismlarida (92-rasm), to‘qimachilik, yengil va og‘ir sanoatlarda, 
tibbiyot asboblari yasash da, qishloq xo‘jaligi, uy-ro‘zg‘or texnikasi kabi ko‘plab 
sohalarda foydalaniladi.
Humo arena
Hilton mehmonxonasi

---

76
76