Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

5-amaliy mashg‘ulot. 
Metall va uning qotishmalari
xususiyatlarini o‘rganish.
jihozlar: 
chilangarlik dastgohi, metall va metall qotishmalari namuna lari. 
Ishni bajarish tartibi:
1. О‘qituvchi tomonidan taqdim qilingan metall va metall qotish malari 
namunalarini olish.
2. Berilgan namunaning rangini aniqlash.
badiiy buyumlar tayyorlashda, teri sanoatida, sunʼiy ipak olishda, oʻsimlik zarar-
kunandalariga qarshi mikrooʻgʻit sifatida va tibbiyotda ishlatiladi.
Aluminiy
Aluminiy lotincha “
alumen
” – “ach chiqtosh” 
so‘ zidan olingan. Alu miniy oq kumush rang li me-
tall bо‘ lib, tabiatda sof holda uchra maydi. 
Aluminiy qayishqoq, oson press 
lanuv-
chan, bol g‘alanuvchan, qo lip lanadigan, cho‘zi-
luvchan, yum shoq, juda egiluvchan, unga ishlov 
berish oson, yuqori quvvatli, elektr va issiqlik 
о‘tkazuvchan, korroziyaga chidamli.
Bu metalldan samolyotsozlik, radio va elektrotexnika, rangli metal lurgiya hamda 
boshqa sanoat tarmoqlarida keng foydalaniladi. 
Undan uy-ro‘zg‘or uchun asbob-uskunalar va boshqa ko‘pdan ko‘p buyumlar 
tay yorlanadi.
Afsona: 
Bir kuni imperator Tiberiy (eramizning 14 – 37­yillari) saroyiga bir temirchi 
tashqi koʻrinishi kumush kabi, lekin ancha yengil metall parchasini sovgʻa sifatida olib 
keladi. Imperator undan buni qayerdan olganini soʻraganida, usta tuproqdan ajratib 
olganini aytadi. Imperator esa ushbu metall savdoda pul sifatida qoʻllaniladigan oltin 
va kumush qadriga zarar yetkazmasligi uchun ustani qatl qildiradi.
Mustahkamlash uchun savollar
1. Nima uchun temir sof holatda kо‘p ishlatilmaydi? 
2. Kesish asboblari nima uchun temirdan emas, pо‘latdan yasaladi?
3. Misning qanday xossasi elektr simlarini ishlab chiqarishda aynan misdan 
foy dalanish uchun imkon yaratib beradi?
4. Aluminiyning qanday xossalari elektr simlari va turli nometall mate-
riallarni ishlab chiqarishda foydalanish imkoniyatini beradi?