Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Muammoli topshiriq
1. Yog‘ochga ishlov beruvchi tokarlik stanoklarini yasashda daraxt ning qaysi 
qismidan foydalaniladi? 
2. Nima uchun daraxtning yoshi orta borgan sayin po‘stlog‘ining po‘k qat la mi 
yori lishi kuza tiladi?
3. Nima uchun bahor oyida daraxt tanasining po‘stlog‘i halqa shaklida qir qib olinsa 
daraxt o‘sishdan to‘xtaydi?
Mustahkamlash uchun savollar
1. Yog‘ochdan olinadigan qanday mahsulotlarni bilasiz?
2. Yog‘och deganda nimani tushunasiz?
3. Daraxtlar shartli ravishda qanday qismlarga ajratiladi?
4. Yog‘ochlardagi tabiiy holda mavjud bo‘lgan yoki keyinchalik hosil bo‘lgan 
nuqsonlarni ajratib bering. Javobingizni izohlang.

---

24
24
9-§. ASBOB-USKUNA VA MOSLAMA 
TURLARI
Yog‘och va taxta materiallardan tayyorlanadigan buyumlar ning aniq o‘lchamli 
va sifatli chiqishi, ish vaqti va materialni tejash qiymati o‘lchov hamda rejalash 
asboblaridan o‘rinli foydalana olishga bog‘liq bo‘ladi.
O‘lchash deb
yog‘och materialining o‘lchamlari va shaklini aniq lashga aytiladi. 
O‘lchash asboblari tuzilishiga ko‘ra shkalali va shkalasiz turlarga bo‘linadi. 
Shka lali asboblarga: masshtabli chizg‘ich, metr, o‘rama metr (ruletka), shtan-
gensirkul ka bilar kirsa, shkalasiz asboblarga xatkash, sirkul, kronsirkul, nutromer, 
turli rejalash andaza (shablon)lari va boshqalar kiradi. Go‘niya, malka, xatkash 
kabi asboblar foydalanish о‘rniga kо‘ra shkalali va shkalasiz bо‘lishi mumkin.
Rejalash deb 
chizmadagi shakl va о‘lchamlarni rejalash asboblari yordamida 
yasaladigan buyumning zagotovkasiga kо‘chirishga aytiladi. Rejalash uchun yuqorida 
aytilgan o‘lchash asboblari bilan birga qalam va turli rejalash andazalaridan foyda-
laniladi.
Turli materiallardan yasaladigan buyumlarni rejalashtirishda qalam muhim aha-
miyat kasb etadi. U bilan nuqtalar belgilanadi va belgilangan nuqtalar chiziqlar bilan 
tutashtiriladi (17-rasm).