Texnologiya ta’limi praktikumi fanidan o’quv uslubiy majmua

Mustahkamlash uchun savollar:
1. Fanning maqsad va vazifalari. Texnologik jarayonlar to’g’risida asosiy tushunchalar nimalardan iborat?
2. Zamonaviy o’rta ta’lim maktablarida texnologiyaning o’qitilishi haqida gapiring?
3. Тexnologiya ta’limi praktikumi fanini o’qitishga quyiladigan zamonaviy talablardan qaysilarini bilasiz?


3-mavzu. Duradgorlikda ishlatiladigan yog’och turlari va xossalari (2 soat)


Ishdan maqsad. Duradgorlik ustaxonasining ichki tartib qoidalari. Texnika xavfsizligi, ishlab chiqarish tozaligi va gigiena qoidalari. Yog’ochning turmushda va xalq xo’jaligida ahamiyati.


Nazariy ma’lumotlar:
Yog’ochning turmushda va xalq xo’jaligida ahamiyati. Yog’och tayyor qurilish materiali bo’lib, u xalq xo’jaligining turli sohalarida keng ko’lamda ishlatiladi. Yog’och duradgorlikda ishlatiladigan asosiy material hisoblanadi. Undan qurilish va inshootlarda, avtomobilsozlik, vagonsozlik, kimyo va ko’mir sanoatida, faner, mebel, sport inventarlari tayyorlash va boshqa sohalarda foydalaniladi.
Yog’ochning keng ko’lamda ishlatilishiga sabab uning texnik xossalarining yuqoriligidir. Yog’ochni ishlash oson, vazni engil, puxtaligi yuqori, issiqlik va elektrni yomon o’tkazadi, kislota va ishqorlar ta’sirida tez emirilmaydi, ko’pchilik yog’ochlarning tashqi ko’rinishi chiroyli bo’lib, puxta elimlanuvchan bo’ladi va yaxshi pardozlanadi. Ammo yog’ochning ayrim kamchiliklari ham bor: temperatura, namlik o’zgarishi natijasida yog’och qurib tob tashlaydi, nam tortib shishadi, eshilib-toblanadi, yoriladi va hokozo. Yog’ochning puxtaligi, qattiqligi va boshqa mexanik xossalari, metallardagi singari, turli yo’nalishda turlichadir, yog’ochning mexanik xossalari nam ta’sirida keskin kamayadi. Yog’och oson alangalanadi, chirishga, hasharotlarning emirishiga qarshilik ko’rsata olmaydi.
Hozirgi kunda yog’och ishlash korxonalarida tabiiy yog’och o’rnini oladigan yangi tur materiallar ishlab chiqarilmoqda va ishlatilmoqda. Yog’och ishlash korxonalarida hosil bo’ladigan chiqindilardan: arra qipig’i va payraxalaridan presslash yo’li bilan tayyorlanadigan yog’och tayyorlanayotgan yog’och materiallar tabiiy yog’ochlarda uchraydigan har xil nuqsonlardan, kamchiliklardan holi, puxtalik jihatidan ustun bo’lib ayrim hollarda metall o’rnini ham olmoqda.
Yog’och deb daraxtning tanasi, butoqlari, novdalari va ildizlarining asosiy qismini hosil qiluvchi qismiga aytiladi. (1-rasm). Daraxtning yog’och hosil qiluvchi tanasi o’zak, yog’ochlik tola, po’stloqdan iborat bo’ladi.