|
Texnologiya (yunon. “techno” — hunar, usta va „logos“ — fan, taʼlim)[1] — ilmiy-praktika asosida xom-ashyoni tayyor mahsulotga aylantirishning usullari.
Texnologiya (yun. techne — sanʼat, mohirlik, uquv va ...logiya) — sanoat, qurilish, transport, qishloq xoʻjaligi. va boshqa sohalarda mahsulotlar olish, ularga ishlov berish va ularni qayta ishlash usullari tartibga solingan tizim; shu usullarni ishlab chiqish, joriy qilish va takomillashtirish bilan shugʻullanadigan fan. Har bir sohaning oʻziga xos T.si boʻladi: kon ishlari T.si, mashinasozlik T.si, qurilish T.si, qishloq xoʻjaligi. T.si va boshqa
Mas., qurilish ishlari T.si bir qancha operatsiyalar yigʻindisidan tashkil topgan: yer ishlari (yerni tekislash, kotlovan va transheyalar kazish); poydevor yotqizish; devor tiklash (gʻisht terish, panel oʻrnatish); antiseysmik belbogʻlar va temirbeton ustunlar ishlash; qavatlararo va tom yopmalarini montaj qilish, tom yopish; elektr, gaz va suv tarmoqlarini oʻtkazish; pardoz ishlari va h.k. Har qaysi operatsiyani oʻziga xos bajarish usullari bor. Mas., pardozlashda avval devor tekislanadi (mayaklar oʻrnatiladi), qora suvoq, keyin toza suvoq qilinadi, soʻngra oqlanadi (boʻyoq beriladi) yoki gulqogʻoz (oboy) yopishtiriladi.
Amalda texnologik jarayonlar qanchalik puxta ishlangan, tavsiya etilayotgan usullar chuqur tajriba va ilmiy yondashuvga asoslangan boʻlsa, tayyorlanadigan mahsulot (avtomobil, bino yoki inshoot va 6.) shunchalik sifatli boʻladi. T.ning fan sifatidagi roli va vazifasi mahsulot tayyorlashning eng zamonaviy va samarali usullarini yaratishdan iborat. Fan va texnika rivojlanib borgan sari T. ham yangilanib va oʻzgartirib turiladi.
Har qaysi sohada T.ni ishlab chiqish uchun texnologik hujjatlarni ishlab chiqish, tipaviy texnologik jarayonlar, standartlashtirilgan jihozlar va uskunalardan foydalanishning yagona tartibi boʻlishi lozim.
Texnologiya mahsulot ishlab chiqarish uchun sanoat protseslarda foydalanuvchi materialning, xom-ashyonining yoki ayrim mahsulotning bichimini, oʻlchamini, hususiyatini, kuyini oʻzgartirish shartlaridan iborat.[2]
Umumiy sanoat protsesning boʻlagi boʻlib hisoblanuvchi ishlab chiqarish, tashiish, saqlamoq, nazorat qilish haqidagi ish-harakatlar ham texnologiya deb ataladi. Jamiyatning oʻzgarishiga bogʻliq ishlab chiqarishning, hizmatning, oʻqitishning, v.b. turli sohalarga innovatsiya texnologiyasi tushunchasi kirilmoqda. Hozirgi vaqtda texnologiya:
oldingi qatordagi texnologiya;
qoldiqsiz texnologiya;
ishlab chiqarish va qayta ishlash texnologiyasi;
xalqaro standartga mos texnologiya boʻlib boʻlinadi.
Neft, gaz, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va boshqa texnologiyalar ishlab chiqarish talablariga mos ravishda ishga oshirilmoqda.[1][3]
Texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berishda umumta’lim maktabi o’quvchilarining kasbga erkin va mustaqil moslashuvining amaliy tizimi sifatida qaralishi lozim. Bunda har bir o’quvchiga oid xususiyatlarini hisobga olish, jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan ish o’rni bilan to’laqonli ta’minlash zarurati kabi motivlarni e’tiborda tutish lozim.
Texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berishdan asosiy maqsad maktab o’quvchilarini ongli ravishda kasb egallashlarini ta’minlashdan iborat bo’lib, bu jarayon o’quvchining bo’lg’usi kasb faoliyati egasi sifatida shakllanishini nazarda tutadi hamda uning bozor iqtisodiyoti munosabatlariga moslashib o’z imkoniyatlariga mos kasbga moslashuviga ko’maklashadi.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablaridan kelib chiqqan holda, texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish sohasida mavjud bo’lgan xulosalar va tavsiyalarni amalda qo’llashga extiyoj tug’ilmoqda.
Mazkur kurs ishi mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish borasidagi masalalar yechimini topishga qaratilgan.
Asosiy e’tibor mexnat ta’limida o’quvchilarga texnologiya va dizayn elementlarini o’rgatish va texnologik tarbiya berish ishlarining xususiyatlari tahlili asosida tashkiliy pedagogik jixatlarini o’rganish, mazkur yo’nalishdagi ishlarni samarali tashkil etish yo’llarini aniqlash, umumiy o’rta ta’lim jarayonida ko’zda tutilgan ishlar mazmunini takomillashtirish vazifalarini hal qilish ko’zda tutilgan.
Mustaqillik yillarida ta’lim tizimi sohasidagi ishlar, xorijiy investitsiyalar va jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi muammolari.
Mustaqillik yillarida «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi (1997) asosida uzluksiz ta’lim tizimining eng muhim quyidagi yo’nalishlari hayotga tatbiq etildi:
1. Maktabgacha ta’lim.
2. Umumiy o’rta ta’lim.
3. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi.
4. Oliy ta’lim.
5. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim.
6. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash.
7. Maktabdan tashqari ta’lim.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, Maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi intellektual jihatdan yuksak salohiyatli avlodni kamol toptirishga xizmat qilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
