Texnologik mashina va jihozlar

 
 
 
 
 
 
 
 

---

5 
5320300-Texnologik mashinalar va jihozlar ta’lim yo’nalishi 
bitiruvchilarining ixtisoslik fanlaridan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovi 
dasturi 
 
 
1. TARMOQ MASHINALARINI HISOBLASH VA LOYIHALASH FANI 
 
Paxta tozalash mashinalarini loyihalashning umumiy masalalari.
 
Yangi paxta 
tozalash mashinalarini ishlab chiqish tartibi, texnik hujjatlari, tayyorlash va sinash. 
Mashinalar 
konstruktsiyasining 
texnologiya 
bopligi. 
Loyihalanayotgan 
mashinalarni patentli qobiliyati. Mashinalarni badiiy konstruktsiyalash. Mashinani 
loyihalashda hisobga olinadigan paxtani asosiy fizik-mexanik xossalari.
CHigitli paxta-quritish materiali sifatida. Quritish barabanining turlari va ularga 
qo’yiladigan talablar. Quritish barabanini hisobi sxemasi. Quritish elementlarini 
hisobi. CHigitli paxtani
 
iflosligi to’g’risida ma’lumot. Mayda iflosliklardan 
tozalash mashinasiga qo’yiladigan texnologik talablar, ularni klassifikatsiyasi, 
turlari. Mayda iflosliklardan tozalash mashinasini detallari konstruktsiyasi va 
ularni hisobi. Valikli jinlarga qo’yiladigan texnologik talablar, ularni 
klassifikatsiyasi, turlari. Valikli jin detallari konstruktsiyasi va ularni hisobi. Paxta 
tolasini chigitdan ajratish to’g’risida umumiy ma’lumotlar. Jinga qo’yiladigan 
texnologik talablar, ularni klassifikatsiyasi, turlari. Arrali jin detallari 
konstruktsiyasi va ularni hisobi. 
Tola tozalash mashinasiga qo’yiladigan texnologik talablar, ularni 
klassifikatsiyasi, turlari. Tola tozalash mashinasini detallari konstruktsiyasi va 
ularni hisobi. Momiq ajratish (linterlash) jarayoni. Linterlash mashinasiga 
qo’yiladigan texnologik talablar, ularni klassifikatsiyasi, turlari. Linterlash
mashinasini detallari konstruktsiyasi va ularni hisobi. 
Gidropress moslamasini asosiy vazifasi va uning ishchi qismlari. Pressga 
qo’yiladigan asosiy texnologik talablar. Tolani presslash jarayonining xolat 
diagrammasini. 
Press 
moslamasining 
texnologik 
parametrlari. 
Presslash 
mashinasiga qo’yiladigan texnologik talablar, ularni klassifikatsiyasi, turlari. 
Presslash mashinasini detallari konstruktsiyasi va ularni hisobi. 
Ishchi organlar. Bajaruvchi mexnizmlar. Texnologik jarayonlarni bo’lish. 
Davraviy tsiklda ishlaydigan mashinalar. Kinematik sxemani ishlab chikish. 
Kinematik sxemalarga ko’yilgan talablar. To’qimachilik mashinalarining 
layoqatliligi. Mashinalardagi statik kuchlarning ta’siri. Statik mustahkamlikka 
hisoblash. Detallarning bikrligi. O’zgaruvchan kuchlarni detallarning sinishiga 
ta’siri. Maksimal va minimal kuchlanishlar. O’rtacha kuchlanishlar. 
Mustahkamlikka ta’sir etuvchi faktorlar. Masshtabli faktor. CHarchashdan 
yemirilish. Zapas koeffitsentlarni aniqlash. 
Loyihani ishlab chiqarishga moslashtirish bo’yicha umumiy tushuncha. 
Loyihani ishlab chiqarishga moslashtirishni baholash. Yig’ish koeffitsienti. Eski 
loyihadan foydalanish koeffitsienti. Normalizatsiya koeffitsienti. Tayyorlamadan 
ratsional foydalanish. Materialdan foydalanish koeffitsienti. Rezonans, kritik 

---

6 
tezlik. Harakat tenglamasi va uni yechish. Krilov funktsiyasi. Titrashdan 
himoyalanish. Detallarni mustahkamligi. 
Mashinani harakat tenglamasi. Har-hil faktorlarning sarflanadigan quvvatga 
ta’siri. Inertsion quvvatni aniqlash. Konstruktiv parametrlarning quvvatga ta’siri. 
Tarash mashinalari. Tarash jarayonining mazmuni. Tarash mashinalarining 
texnologik sxemalari. Tarash mashinalarining yuritmalari. Turlari, qo’llanilishi. 
Tarash mashinalarini harakatga keltiruvchi mexanizmlar. Oluvchi taroq 
mexanizmi. 
Oluvchi taroq yuritmalarining sxemalari. Yuritmaning tuzilishi. Oluvchi taroq 
mexanizmini hisoblash. Mexanizmning kinematik tahlili. Taroq va uning 
kolonkasini hisoblash. Tez aylanuvchi taroq. Oluvchi valiklar. Pilta taxlovchi 
mexanizmning tuzilishi. Mexanizm sxemalari. Pilta taxlovchini asosiy 
parametrlari. Mexanizmni kinematik hisoblash. Piltani taxlash qonuni. Pilta 
taxlovchi planetar mexanizmi. 
Yuritmani axamiyati. Tezlik diagrammalari. Sozlovchi yuritmalarni 
sxemalari. Wood yuritmasi. Variatorlar. Yigirish mashinasining kinematik 
sxemasini ishlab chiqish va unga qo’yilgan talablar. Urchuqlarga qo’yilgan 
talablar. Urchuqlarning turlari. Urchuqlarni markalash. Urchuqning tuzilishi. 
SHpindelning tuzilishi. Urchuqning materiallari. SHpindelning yuzalarini termik-
kimyoviy ishlov berish. Urchuqni asosiy konstruktiv parametrlari. Konsol kismini 
uzunligini tanlash. SHpulyani diametrini tanlash. Urchuqni kritik tezligini 
hisoblash. Pilta taxlovchi mexanizmning tuzilishi, sxemasi va asosiy parametrlari. 
Pilta taxlovchi mexanizmni kinematik hisoblash, piltani taxlash qonuni. Yigiruv 
mashinasi yuritmasining axamiyati. Tezlik diagrammalar. Sozlovchi yuritmalarni 
sxemalari. Yigiruv mashinasi cho’zuvchi asbobi yuritmasining kinematik sxemasi. 
CHo’zish darajasini hisoblash. 
To’quv dastgohlarining texnologik sxemalari va mexanizmlari. To’quv 
dastgohlari mexanizmlarni qo’llashdan maqsad. Batan mexanizmlari sxemalari.