Texnika xavfsizligi

 
5. Ergonomika va ishni xavfsiz tashkillashtirish. 
Ergonomika  insonning  ish  jarayonidagi  harakatidir.  ergonomika  ishlab  chiqarish 
jarayonida  ishchining  charchamasdan,  mehnat  qobiliyati  pasaymagan  va  sog’ligini 
yo`qotmagan  holda  eng  yuqori  ish  unumdorligiga  erishishda  funktsional 
imkoniyatlarni o`rgatuvchi fandir. 
U  nazariy  fan  bo`lib  fiziologiya,  psixologiya,  antropometriya,  mehnat  gigienasi  va 
insonning ish faoliyatini kompleks ravishda qamrab oladi. 
- Qulay ish mintaqasini tanlash. 
Hozirgi  paytda  yangi  texnologik  jarayon,  hamma  korxonalarning  yangi  o`rnatilgan 
mashina  va  uskunalari,  albatta,  GOST  16456-70  “Mahsulot  sifati.  ergonomik 
ko`rsatkichlar” da belgilangan talablarga javob berishi  lozim hisoblanadi. 
Jihoz  va  uskunalarning  noto`g’ri  joylashtirilishi,  ish  o`rinlaridagi  yorug’likni 
etishmasligi,  shamollatish  tizimlarini  o`rnatilmaganligi  yoki  borining  ham  qoniqarsiz 
ishlashi,  jihoz  va  uskunalarni  ranglarini  noto`g’ri  tanlanishi,  ishchini  ma`naviy 
toliqtiradi  va  ish  unumdorligiga  mahsulot  sifatiga  salbiy  ta`sir  ko`rsatadi,  baxtsiz 
hodisalarga  sababchi hisoblanadi. 
To`g’ri joylashtirilganda esa bularning aksariyatini kuzatish mumkin bo`ladi. 
Ish  joylarini  hozirgi  zamon  talabida  tashkil  qilish  katta  ahamiyatga  egadir,  asbob 
uskunalarning tugmalarini joylashtirilishi, rangi, balandligi va boshqa ishlab chiqarish 

---

 
144 
sharoitlari shular jumlasidandir. Bular shunday joylashtirilishi lozimki, ishchi ortiqcha 
harakatsiz, o`zini zo`riqtirmasdan ulardan osonlik va xavfsiz foydalansin. 
Ish joyining balandligi ham muhim ahamiyat kashf etadi. U 1000-1600 mm  oraliqda 
olingani maqsadga muvofiqdir. 
Bundan tashqari ko`zning imkoniyat doirasini ham hisobga olish kerak. 
Gorizantal bo`yicha ko`rish burchaklari 18
0
-ko`zning ish joyida oniy ko`rish burchagi, 
30
0
-ko`zning  ish  joyida  samarali  ko`rish  burchagi,  120
0
-ko`zning  bosh  qimirlatmay 
turgandagi ko`rish burchagi, 220
0
-ko`zning boshni burgandagi ko`rish burchagi. 
Vertikal bo`yicha yuqoriga ko`rish burchagi 55-60
0
 ni, pastga ko`rish burchagi esa 70-
75
0
 ni tashkil qiladi. Bunda ham samarali ko`rish burchagi 30-40
0
 ni tashkil qiladi. 
Korxonalarning  ishlab  chiqarish  binolarini  va  jihozlarini  pardozlash  SN-181-70 
sanitariya  me`yorlarida  belgilangan  bo`lib,  ular  korxona  joylashgan  erning  ob-
havosiga,  yoritilish  xarakteri  va  mehnat  muhofazasi  talablariga  rioya  qilishni  talab 
etadi.