Texnika xavfsizligi

 
2. Suyultirilgan va yuqori bosimdagi gazlarni xavfsiz saqlash va tashish. 
Ishlab  chiqarish  korxonalari  uchun  kerakli  gazlarning  suyultirilgan  va  yuqori 
bosimdagi holatida saqlash imkoniyatini beradigan ballonlarni. 
A) Kam hajmli 0,4-12  litrli. 
B) O`rta hajmli 20-50  litrli. 
V) Katta hajmli 80-500 litrli mavjud. 
Ballonlarning  kam  va  o`rtacha  hajmlilari,  agar  ularning  ishchi  bosimlari  10,  15,  20 
MPa  atrofida  bulsa,  uglerodli  po`latdan,  yuqori  bosimdagilari  esa  sifatli  nikeldan, 
xrom va boshqa metallar qo`shilgan po`latdan tayyorlanadi. 
Ballonlarning  to`ldirilgan  gazlarni    bir-biridan  farqlash  uchun  ular  ma`lum  ranglar 
bilan  buyaladi  va  gazning  nomi  yoziladi.  Bundan  tashqari  ballon  bug’zining  tekis 
qismiga tayyorlagan zavodning tovar belgisi, tayyor-langan oyi va yili, sinalgan vaqti 
va  sanoatda  xavfsizlikni  ta`minlash  nazorati  qoidalariga  asosan  keyingi  sinash  davri 
yozib qo`yiladi. 
Ballonlar  to`ldirish  maskanlarida  ularning  qoldiq  ichki  bosimi  0,05  MPa  dan  kam  va 
0,10 ortiq bulmasligi kerak, qoldiq gaz ballonda qanday gaz borligini bildiradi. 
Ishlab  chiqarish  korxonalarida  siqilgan  kislorodli  va  atsetilenli  ballonlardan  keng 
foydalaniladi 
Gaz  ballonlarining  portlashi  unda  qanday  gaz  saqlanayotganligidan  qat`iy  nazar, 
nihoyatda xavfli hisoblanadi. 
Portlash  sabablari  xar  xil  bulishi  mumkin.  Jumladan,  ballonlarning  ma`lum 
balandlikdan  tushib  ketishi,  ba`zi  bir  mustahkam  metall  qismlarga  yoki  bir-birlariga 
qattiq  urilishi,  quyosh  nurlari  ta`sirida  yoki  biron  bir  isitish  tizimlari  ta`sirida  qizib 
ketishi, shuningdek portlashning kelib chiqishiga nihoyatda past harorat va ballonlarni 
suyultirilgan  gazlar  bilan  haddan  tashqari  to`ldirish  ham  sabab  bulishi  mumkin. 
Kislorod  ballonlarining  portlashiga  ballon  ichiga  yoki  gaz  chiqarish  -  gaz  to`ldirish 
qurilmalariga moysimon moddalarning tushib qolishi ham sababchi buladi. 

---

 
121 
Ballonlarning eskirib zanglagan joylari ham portlashga olib kelishi mumkin. SHuning 
uchun kislorod ballonlari to`ldirishdan oldin maxsus suyuqliklar bilan yuvib yuboriladi 
(dixloretan, trixloretan). 
Ballonlarning  portlashi  -  yanglishib,  bir  gaz  o`rniga  boshqa  gazni  to`ldirganda  ham  
ro`y  berishi  mumkin.  SHuning  uchun  gaz  ballonlari  aniq  ranglar  bilan  belgilab 
qo`yilgan  buladi.  Masalan,  kislorod  balloni  havo  rangga  buyalib,  “kislorod”  degan 
yozuv qora rangda buladi. 
Atsetilin balloni oq rangga buyalib, yozuvi qizil buladi va h.k. 
 
 1-rasm.  Gaz ballonlari 
a-  kislorod uchun(siqilgan); b- atsetilen uchun (eritilgan); v -  propan – butan 
uchun(siqilgan); 1- osti; 2- qoplama; 3- korpusi; 4- tomoq qismi; 5-jo`mragi  
6- yopg’ichi; 7- g’ovak massa; 8- pasport yozuvi; 9- qistirma halqa.