Texnika xavfsizligi

4. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning saqlovchi qurilmalari. 
Ishlab  chiqarish  korxonalarida  bosim  ostida  ishlatiladigan  idishlarning  bosimi,  yo`l 
qo`yilishi mumkin bulgan me`yoridan ortib ketmasligi uchun har xil turdagi saqlovchi 
qurilmalardan foydalaniladi. 
Bularga texnologik quvurlarga o`rnatilgan va bosim ma`lum darajadan ortib ketganda 
o`z-o`zidan  berkilib  qolishni  ta`minlaydigan  klapanlar,  saqlovchi  qurilmalar,  bosimni 
mo``tadillashtirish vositalari va teskari klapanlar kiradi. 
 
4-rasm. a – Richakli saqlovchi vosita. b – Prujinali saqlovchi vosita.  v – qozon suvi 
sathining avtomatik boshqarish tizimi chizgisi.   
Har  xil  bosim  ostida  ishlaydigan  idishlarning  saqlovchi  qurilmalar  u  erdagi  sharoitni 
hisobga  olgan  holda  va  deyarli  har  qanday  noqulay  holatlarda  ham  xavfsizlikni 
ta`minlaydigan tartibda tanlab olinadi. 

---

 
124 
Saqlovchi  qurilmalarda  qo`yiladigan  asosiy  talablardan  biri  bu  qurilmalarning 
berkitilgan  holatida  zich  yopilganligini  va  ochilgan  vaqtda  qisilgan  moddaning 
chiqarib yuborishiga buladigan qarshilikning iloji borcha kam bulishi talab etiladi. 
Xavfsizlikni ta`minlash nazorati ishlab chiqqan qoidalarga asosan har bir bosim ostida 
ishlaydigan  idish  yoki  suv  isitish,  bug’  hosil  qilish  qozonlariga  albatta  saqlovchi 
qurilmalar,  manometrlar  (bitta  ishchi  monometr  va  bitta  nazorat  manometri),  suv 
hajmini  ko`rsatuvchi  asbob,  ta`minot  jo`mragi  va  teskari  klapan  (bular  qozonni  suv 
bilan  ta`minlash  joyiga  o`rnatiladi),  shuningdek  suvni  to`kish  jo`mraklari  o`rnatilgan 
buladi. 
Bug’  hosil  qiluvchi  qozonlar  va  havo  yig’uvchi  idishlar  (ressverlar)  ga  o`rnatilgan 
saqlovchi  qurilmalar,  ularda  yig’ilgan  bug’  va  havoning  bosimini  belgilagan 
miqdoridan oshib ketgan taqdirda, odam ishtiroqisiz ochilib, ortiqcha bosimni chiqarib 
yuborish bilan umumiy bosim ma`lum chegarada bulishini ta`minlab turadi. 
Saqlovchi qurilma ochishi zarur bulgan  teshikning ko`ndalang kesimi bug’ qozonida 
hosil bulgan ortiqcha bosimni chiqarib yuborish imkonini berishi kerak. 
Saqlovchi  qurilmalar  tuzilishi  buyicha  richagli  va  prujinali,  yopiq,  yoki  ochiq,  bittali 
yoki juft, ochilishi baland va past turlarga bulinadi. 
Amaliyotda  keng  foydalaniladigan  richakli  va  prujinali  saqlov  qurilmalar  keng 
ko`lamda qo`llaniladi. 
Qozonlarda  muhofaza  vositasi  sifatida  saqlovchi  sinuvchi  yoki  sitiluvchi 
membranalardan  ham  foydalaniladi.  Bu  membranalar    qozondagi  bosim  keskin 
ko`tarilib ketganda (ishchi bosimning 0,25Ri miqdoridan ortib ketganda) sinib ketishi 
natijasida bosimni tashqariga chiqarib yuboradi.