Texnik tizimlarda axborot texnologiylari

9-ma’ruza 
Mavzu: C++ algoritmik tilining takrorlanish operatorlari. 
Reja: 
1.
Vizual dasturlashda ishlatiladigan RadioGroup komponentasi.
2.
Takrorlash operatorlari. Ularning turli formalari (parametrli, shartni oldin
va keyin tekshiruvchi operatorlar).
3.
Takrorlanuvchi strukturali dasturlar.
4.
Takrorlanishning For. While, Do while operatorlari. Murakkab algoritmlar. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
sikl, takrorlash, for, while, repeat, break, continue, goto 
Takrorlash operatori 
Takrorlash operatori “takrorlash sharti” deb nomlanuvchi ifodaning rost qiymatida 
dasturning ma’lum bir qismidagi operatorlarni ko’p marta takror ravishda bajaradi (iterativ 
jarayon). 

---

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA JARAYONLARNI MATEMATIK MODELLASHTIRISH 
Takrorlash o’zining kirish va chiqish nuqtalariga ega, lekin chiqish nuqtasi bo’lmasligi 
mumkin. Bu holda takrorlashga cheksiz takrorlash deyiladi. Cheksiz takrorlashda takrorlanishni 
davom ettirish sharti doimo rost bo’ladi.
Takrorlash sharti takrorlanuvchi operatorlarni bajarishdan avval yoki bir marta 
bajarilganidan keyin tekshirilishi mumkin.
Takrorlash operatorlari ichma-ich joylashgan bo’lishi mumkin. 
for takrorlash operatori. 
for takrorlash operatorining sintaksisi quyidagi ko’rinishga ega: 
for (; ; ) Bu operator ishni  ifodasini bajarishdan boshlaydi. Keyin takrorlash qadamlari 
boshlanadi. Har bir qadamda  bajariladi. Agar natija 0 dan farqli yoki true (rost) bo’lsa, 
takrorlash tanasi -  bajariladi va oxirida  bajariladi. Agar  
qiymati 0 yoki yolg’on (false) bo’lsa, takrorlash jarayoni to’xtatiladi va boshqaruv keyingi 
operatorga o’tkaziladi. 
10 dan 20 gacha bo’lgan sonlar yig’indisini hisoblash 
#include  
using namespace std; 
int main() 
{ 
int summa = 0; 
for (int i=10; i<=20; i++) 
summa = summa + i; 
cout<<“Summa = “ << summa; 
return 0; 
} 
Dastur o’z ishini i o’zgaruvchiga 10 qiymat berishdan (int i=10) boshlaydi. Keyin 
ikkinchi ifoda (i<=20) yordamida takrorlash shartini tekshiradi. Shartning qiymati rost bo’lgan 
holda takrorlanuvchi operatorlar to’plami ( summa = summa + i;) bir marta bajariladi va 
uchinchi ifoda (i++) yordamida i o’zgaruvchi qiymati bittaga oshiriladi. Keyin i yangi qiymati 
(i++ ya’ni i=11) asosida shart tekshiriladi va x.k. Shart natijasi yolg’on bo’lgan holda (i=21) 
takrorlash to’xtatiladi. Shundan so’ng takrorlashdan tashqaridagi operator (cout<<“Summa = “ 
<< summa;) bajariladi. 
Yuqoridagi jarayonning ishlash prinsipi asosida quyidagi hulosaga kelish mumkin: 
 - sikl boshida faqat marta bajariladi va sanoq boshini aniqlaydi.
- takrorlashni bajarish yoki bajarmaslikni aniqlab beruvchi mantiqiy ifoda. 
Shart rost bo’lsa takrorlash bajariladi. Agar ifoda o’rni bo’sh bo’lsa, shart doimo rost 
hisoblanadi. 
- odatda takrorlashni sanovchi o’zgaruvchi qiymatini yoki takrorlash shartini 
o’zgartirishga yordam beradi. 
for takrorlash operatorining qavs ichidagi ifodalari bo’sh bo’lishi mumkin, lekin “ ; “ 
belgisi yozilishi shart: 
for ( ; ; ) cout<<“Cheksiz jarayon”; 

---

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA JARAYONLARNI MATEMATIK MODELLASHTIRISH