Texnik tizimlarda axborot texnologiylari

Tayanch so‘z va iboralar: 
ma’lumotlar bazasi, strukturalash, MOBT, klient-server, fayl-server 
texnologiyalari, engines texnologiyasi, relyasion, ierarxik va semantik tarmoq, maydon, yozuv, 
OLE, unikal maydon 
Ma’lumotlar bazasi (MB) to‘g‘risida so‘z yuritishdan avval MB nima ekanligini ifodalovchi bir 
nechta ta’riflarni keltirib o‘taylik: 
ISO/IEC 2382-1:1993 ta’rifi.Ma’lumotlar bazasi bu – Bir yoki ko‘p tarmoqlarda foydalanish 
mumkin bo‘lgan ma’lumotlarning xususiyatlari va ular orasidagi munosabatlarni tasvirlab, 
konseptual struktura orqali tashkil qilingan ma’lumotlar to‘plamidir. 
ISO/IEC TR 10032:2003 ta’rifi. Ma’lumotlar bazasi bu - ma’lumotlarni qoidalarga muvofiq 
amalaga oshirish vositasi va sxemalar orqali saqlanadigan ma’lumotlar to‘plami. 
M.R.Kogalovskiyning ma’lumotlar bazasiga bergan ta’rifi. Ma’lumotlar bazasi bu - Aniq 
qoidaga muvofiq tashkil etilgan va foydalanuvchilarning axborot ehtiyojlarini qondirish uchun 
ishlatiladigan ma’lumotlar majmui. 
K.Dj.Deytning ma’lumotlar bazasiga bergan ta’rifi. Ma’lumotlar bazasi bu - Har qanday 
korxonaning amaliy dasturiy ta’minot tizimlari majmui uchun doimiy ma’lumotlar majmui.
T.Konnolli va K.Beggning ma’lumotlar bazasiga bergan ta’rifi. Ma’lumotlar bazasi bu - 
Tashkilotning axborot ehtiyojini qondirish uchun mo‘ljallangan, mantiqan bog‘langan 
ma’lumotlarning birgalikdagi majmuidir.
Ma’lumotlar bazasi bu - EHM orqali izlash va qayta ishlash uchun tizimlashtirilgan mustaqil 
axborotlarning ob’ektli va mantiqiy bog‘lanishli formada tasvirlanishidir. 
Keng ma’noda Ma’lumotlar bazasi (MO) deganda real dunyoning konkret ob’ektlari haqidagi 
ma’lumotlar to‘plamini tushinish mumkin. Lekin ma’lumotlar xajmi oshib borishi bilan bu 
masalalarni xal etish murakkablashadi. YUzaga kelgan muammo ob’ekt va ma’lumotlarni 
strukturalash, ya’ni tizimga solish yo‘li bilan xal kilinadi. Ob’ekt-bu mavjud va farqlanishi 
mumkin bo‘lgan narsadir. Ob’ektlarga tegishli bir qator ma’lumotlar borki, ularning to‘plami 
MO bo‘ladi. Masalan, xar bir akademik-litsey yoki kasb-hunar kolleji-bu ob’ektlar bo‘lsa, 
ulardagi o‘quvchilar haqidagi ma’lumotlar to‘plami MOga misol bo‘ladi.

---

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA JARAYONLARNI MATEMATIK MODELLASHTIRISH 
Xar qanday jiddiy MOning yaratilishi uning loyihasini tuzishdan boshlanadi. MO 
loyihalovchisining asosiy vazifasi ob’ektlar va ularni tavsiflovchi parametrlarni tanlash, 
ma’lumotlar orasidagi ma’lumotlarni o‘rnatishdan iborat.
MOni yaratish jarayonida, foydalanuvchi ma’lumotlarni turli belgilar bo‘yicha tartiblashga va 
belgilarning turli birikmalari bo‘yicha zarur ma’lumotlarni (tanlanmani) tez topish uchun 
imkoniyatlar yaratilishiga harakat qiladi. Bu ishlarni ma’lumotlar strukturalangan 
(tuzilmalangan) bo‘lgandagina bajarish mumkin.