Texnik tizimlarda axborot texnologiylari

= belgisi tanlansa
, berilgan 
argumentlarga mos funksiyaning qiymati namoyon bo’ladi. 
gg

7

11





0.417

Demak, ixtiyoriy sondagi o’zgaruvchilar uchun ham funksiyaning qiymati shu tartibda 
hisoblanadi. 
MathCADda grek harflarini kiritish uchun 
tugmasidan 
foydalaniladi. Natijada quyidagi “
Grecheskаya”
oynasi hosil bo’ladi: 
Hisoblash 
operatorlarini 
bajarish 
uchun 
qo’llaniladigan 
“
Ischislenie(Kаlkulus
) “darchasi 
paneli yordamida hosil qilinadi. 
Ushbu oyna yordamida quyidagi hisoblash ishlarini bajarish 
mumkin. MathCAD dasturida odatda natijalar 2 xil usulda olinadi: 
3.
Simvolli(analitik) natijalar. 
4.
Sonli natijalar. 
Simvolik (formulali) natijani olish uchun 
→
belgisidan, sonli natijani olish uchun 
Ctrl +
tugmachasidan foydalaniladi. 
Quyida funksiyaning differensialini analitik hisoblash uchun bir nechta misollar qaraladi: 
 
1-misol
: 
g1 x
( )
sin x
3
 

funksiyaning differensialini hisoblash uchun simvolli (→) belgisidan 
foydalaniladi. Buning uchun 
bo’limi tanlanib, differensial osti funksiyaning qiymati va → 
belgi kiritiladi 
x
g1 x
( )
d
d
3 x
2

cos x
3
 


2-misol: 
f1 x
( )
sin cos
x
 



murakkab funksiyaning differensialini hisoblash uchun yangi 
o’zgaruvchi kiritiladi, ya`ni: 
f2 x
( )
x
f1 x
( )
d
d

deb belgilab olinsa, f2(x) va → belgini tanlash orqali 
f2 x
( )
sin
x
 
cos cos
x
 



2
x



murakkab funksiyaning differensialini analitik ko’rinishda hosil qilish mumkin. 

---

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA JARAYONLARNI MATEMATIK MODELLASHTIRISH 
Differensial funksiyani ixtiyoriy nuqtadagi qiymatini hisoblash uchun esa oddiy 
tenglikdan foydalaniladi. Xususan, yuqoridagi funksiyaning aniq nuqtadagi qiymatini = belgisi 
yordamida hosil qilish mumkin:
f2 0.5
(
)
0.333


Agar differensial belgisi ostiga differensiallanuvchi funksiyaning ifodasini to’g’ridan-
to’g’ri kiritilsa va simvolli belgisi tanlansa,
natija analitik ko’rinishda hosil bo’ladi:
x
e
sin x
2
 
d
d
2 x

cos x
2
 

e
sin x
2
 


Yuqori tartibli differensiallash amallari ham shu tarzda bajariladi. Faqat bunda har bir 
differensiallash tartibi differensiallash belgisi ostiga kiritiladi. Masalan, quyida