"texnik tizimlarda axborot texnologiyalari"

CreateSpace (F, t0, t1, tgrid, fmap) – bundaucho’lchamlivektormassivigaqaytiladi.х-, у-vaz-koordinatalari, Faniqfunktsiyasi. t0 vat1 – o’zgaruvchilarningo’zgarishdiapozoni, tgrid– o’zgaruvchiningo’lchovsetkasi, fmap – aksetishfunktsiyasi.


1.Mashq. Misolni hisoblash:



Ishchi oynaga ma’lumot kiritib natija olish.
2.Mashq. Matrisalar bilan ishlash(matrsa usulida tenglamani yechish )

A				B
13.47	-2.29	3.29	4.75	2.32
2.75	11.11	2.28	-0.75	4.75
0.28	6.25	-9.21	0.79	2.25
3.21	2.21	0.49	7.87	-3.41

Instrumentlar panelidan matrisa tanlab matrisani qiymatini kiriting.Ishchi muhitdaformulanikiriting.

Matritsani yechish


3.Mashq. Hisoblash: .



Funksiya grafigini tuzish

Laboratoriya ishlarini bajarish uchun variantlar:


1 –Variant

5. 
   (5,6) komponentali, b (2,3) komponentali vektor berilgan.
   
6. 
   2. Vektorning yig‘indisi teng bo‘lgan c vektor hosil qiling.
   
7. 
   Uning qiymatini chiqaring. Vektorning normasi va uning uzunligini toping.
   
8. 
   Vektorning normasini hisoblash uchun “|” belgili tugmani bosing.
   

a:= a= a₀=5 a₁=6

b:= c:=a+b c= a₀=5 a₁=6


2-Variant

3. 
   Vektorning normasini hisoblang.
   

|a|=7.81 |b|=3.606

4. 
   formulasining asosida a va b vektorning normasini hisoblang.
   

3-Variant

1. Buyruqlar satriga o‘ting.

ning qiymatini hisoblash uchun buyruqlar satriga >> sqrt(4+sqrt(9)) ni kiriting. “Enter” tugmachasini bosib natijani chiqarish mumkin: 
ans =
2.6458


4-Variant

4. 
   >> help elfun va >> help mfunlist buyrug‘ini bajarib, yuqoridagi standart va boshqa maxsus funksiyalarini ko'ring.
   
5. 
   ni qiymatini hisoblash uchun buyruqlar satriga 
   >> sin(pi/2)+cos(5*pi/2) ni kiritib, “Enter” ni bosamiz. Natijada 1 ga ega bo‘lamiz.
   
6. 
   Endi  ni hisoblaylik.
   

> combine((sin(pi/4))^4+(cos(3*pi/4))^4)
ans =
0.5000


5-Variant

1.  ko‘phadni ko‘paytuvchilarga ajratish uchun buyruqlar satriga

>>factor(x^3+4*x^2+2*x-4) ni kiriting va “Enter” tugmasini bosing.
2. p = x⁴-4x⁴+2x²-4x² bo‘lganda 
>>factor(x^4-4*x^4+2*x^2-4*x^2)
3.  ifodani soddalashtirish uchun esa buyruqlar satriga quyidagilarni tering.
>>simplify(1+sin(2*x)+cos(2*x))/(1+sin(2*x)-cos(2*x))
4. (sin²x+cos²x)-2(sin⁴x+cos⁴x) ni soddalashtiring:
>>simplify(sin(x)^2+ cos(x)^2)-2*(sin(x)^4+cos(x)^4)
5. Barcha nazorat topshiriqlarini bajaring va nazorat savollariga javob bеring.
Nazorat savollari:
1. Ifodani qaysi operator yordamida hisoblash mumkin
2. MathCAD hujjatiga matnni qanday kiritiladi?

5. 
   O‘zgaruvchilarni global va lokal aniqlashdagi faktlar qanaqa?
   
6. 
   Qaysi operatorlar yordamida ular aniqlanadi?
   
7. 
   Hamma hujjatlar uchun sonlar formati qanday o‘zgartiriladi?
   
8. 
   Alohida ifoda uchun sonlar formati qanday o‘zgartiriladi?
   
9. 
   Sizga MathCAD dagi funksiyalarning qaysi turlari tanish?
   
10. 
    MathCAD hujjatiga kirgizma funksiyani qanday qo‘yish mumkin?
    

1. 
   Qaysi operatorlar yordamida integrallar, hosilalar, yig‘indilarni hisoblash mumkin?
   

11. МathCad tizimida qaysi turdagi hisoblashlar bajariladi?
12. МathCad tizimida funksiyani grafiga qaysi holatda amalga oshiriladi?
13. МathCad tizimida matrisalar bilan ishlash usullari korsatilgan?
14 .МathCad tizimida tenglamalar qanday holatda ishlanadi?

Adabiyotlar

Ronald W.Larsen. Introduction to MathCad. 2014
www.ru.wikipedia.org.


2-laboratoriya ishi.
MahCad tizimida indekslangan o’zgaruvchilar bilan islash. MatCadda dasturlash.O’zgaruvchilarni matematik ko’rinishida ifodalash


Ishning maqsadi: MatCAD paketida oddiy xisoblashlarni dasturlash buyruqlari yordamida bajarish bilan tanishish va xisoblash ko’nikmalarini olish.
Nazariy qism
Mathcad dasturida ayrim masalalarni yechishda dasturlash elementlaridan foydalanish mumkin. Dasturlash elementlarini Math panelidan olish mumkin.

Dasturlash elementlari.

Bu operatorlar yordamida dasturni boshlanishi, tugallanishi, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni hosil qilish mumkin. Dasturlashda ifoydalaniladigan o’zgaruvchilar lokal o’zgaruvchi bo’lib dasturlashdan tashqarida ta’sir qilmaydi.

Dasturlash elementlaridagi har bir operatorning vazifasi.

Add Line – qora uzun vertikal chiziqdan iborat bo’lib, chiziqdan o’ng tomonda dasturni yozish uchun joy ajratadi va dasturni boshi va oxirinibildiradi.
← - lokal o’zlashtirishoperatori.
if – shartoperatori.
for – takrorlashoperatori.
while- shartli takrorlashoperatori.
otherwise- boshqahollarda.
break –to’xtatish.
continue- davomettirish.
return-qaytarish.
on error-xatolik.

Add Line operatori.

Qora uzun vertikal chiziqdan iborat bo’lib, chiziqdan o’ng tomonda dasturni yozish uchun joy ajratadi va dasturni boshi va oxirini bildiradi. Bu chiziqdan dasturda ichma-ich bir necha marta joylashtirish mumkin, xuddi dasturlash tillaridagi Begin …. End; ga o’xshaydi.

if shart operatori.

Shart operatorining umumiyko’rinishiquyidagicha. ifoda if shart.
Agar shart bajarilsa ifodani qiymatini qaytaradi.

while shartli takrorlash operatori.

Umumiy ko’rinishi quyidagicha while shart . bajariladigan ifoda pastki bo’sh joyga kiritiladi. Bu yerda agar shart bajarilmasa pastki ifodani qiymatini qaytaradi agar shart bajarilsa takrorlash davom etaveradi.
bumisoldanko’rinadiki A(2) deganda x=2 qiymat qabul qilyapti va s>2 bo’lsa yig’indini hisoblash jarayoni to’xtatilib natija sifatida s ning qiymati qaytarilyapti. Xuddi shunday A(3)hisoblanadi.

continue operatori.

Bu operator biror bir jarayonni davom ettirish uchun ishlatiladi. Ayniqsa for va while operatorlarida.

return operatori.

return operatori qiymat qaytarish vazifasida ishlatiladi.

Agar ayrim misollarda natijani hisoblash cheksiz davom etsa uni [Esc] tugmasini bosish bilan to’xtatiladi