Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

2.8. Standartlashtirish bo'yicha ishlarning samaradorligi

H ozirgi bosqichda mamlakatimiz iqtisodiyotining rivojlanishida standartlashtirishning o'mi va ahamiyati oshganligi munosabati bilan "maqbul darajada tartiblashtirishga qaratilgan faoliyat”ni, standartlash-tirish ta'rifida ko'satilganidek, har tomonlama texnik-iqtisodiy asoslash to'g'risidagi masala dolzarb bo'lmoqda.

Bundan standartlashtirish samaradorligining asosiy yo'nalishlari kelib chiqadi:

76

• 
  ilmiy-texnikaviy jarayonni tezlashtirish;
  
• 
  ishlab chiqarish samaradorligini, mehnat unumdorligini, shu jum-
  ladan, muhandislik va boshqaruv faoliyatini oshirish;
  
• 
  mahsulot sifatini oshirish va uning maqbul darajasini ta'minlash;
  
• 
  mahsulotga talablarni mamlakat mudofaasi ehtiyojlari bilan bog'-
  lanishni ta'minlash;
  
• 
  eksportni kengaytirish uchun sharoitlami ta'minlash;
  
• 
  iqtisodiyot boshqaruvini tashkillashtirishni takomillashtirish;
  

- mahsulotni loyihalash va ishlab chiqarish doirasida ixtisoslash-
tirishni rivojlantirish;

• 
  barcha turdagi boyliklami tejash;
  
• 
  aholi sog'lig'ini saqlash va ishlovchilar mehnatining xavfsizligini
  ta'minlash;
  
• 
  atrof-muhitni muhofaza qilish;
  

- xalqaro iqtisodiy, texnik va madaniy hamkorlikni rivojlantirish.
Tejamkorlik manbalari mahsulotning hayotiy siklining barcha

bosqichlarida aniqlanadi. Asosiy manbalar quyidagilardan iborat: Ishlab chiqish (loyihalash) bosqichida:

• 
  standart texnik hujjatlardan ko'p marta foydalanish, standart shartli
  grafik tasvirlami qo'llash, standart hisoblash usullaridan foydalanish va
  h.k. hisobiga ishlab chiqish (loyihalash) ga mehnat sarfini kamaytirish;
  
• 
  loyihalar sonini kamaytirish, ishlab chiqiladigan texnik hujjatlar
  birlik sonlarini qisqartirish;
  

- tajriba nishalarrii tayyorlash va sinashga sarflami kamaytirish.
Ishlab chiqarish bosqichida:

- ishlab chiqariladigan buyumlar nomenklaturasini qisqartirish,
birxillashtirish, seriyalikni oshirish;

• 
  materiallami sarflash me'yorlarini kamaytirish;
  
• 
  jihozlami qayta sozlashga mehnat sarfmi kamaytirish;
  
• 
  sotib olinadigan standartlashtirilgan tarkibiy qismlarga va butlov-
  chi buyumlarga xarajatlami kamaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarish jarayonlarida mehnat sarfini kamaytirish;
  

• 
  buyumlaming sinashga ajratib olinadigan sonini kamaytirish va
  sinovlami arzonlashtirish;
  
• 
  brakni kamaytirish;
  
• 
  buyumni tamg'alash va joylashga xarajatlami kamaytirish;
  
• 
  jihozlardan foydalanishni yaxshilash;
  
• 
  ishlab chiqarish siklining davom etish vaqtini qisqartirish;
  
• 
  mehnatning xavfsizligini oshimsh.
  

77

Foydalanish (iste 'mol qilish) bosqichida:

- ekspluatatsion sarflami qisqartirish (xomashyo, yoqilg‘i, mate-

riallar va asboblar sarfmi kamaytirish va h.k.);

• 
  ehtiyot qismlar, asbob va moslamalarni kamaytirish;
  

• 
  ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatishga mehnat sarfini kamay-
  tirish;
  

• 
  foydalaniladigan jihozlarning ish unumini oshirish;
  
• 
  mahsulot tafsilotlari (xossalari) ni yaxshilash;
  
• 
  mahsulotni tashish va saqlashda uning saqlanuvchanligini oshirish;
  
• 
  transport vositalaridan foydalanishni yaxshilash;
  
• 
  omborxonalardan foydalanishni yaxshilash;
  

• 
  foydalanishda mehnat xavfsizligini oshirish.
  Tashqi savdo sohasida:
  
• 
  eksportga chiqariladigan mahsulot hajmini oshirish;
  
• 
  sifati yaxshilangan eksportbop mahsulotga narxni oshirish;
  
• 
  sotib olinadigan import mahsulot hajmini kamaytirish.
  Standartlashtirishning iqtisodiy samaradorligini aniqlashda quyidagi
  

atamalar va ta'riflar qo'llaniladi: