Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

Normativ mehnat sarfi - muayyan ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan, kishi-soat yoki kishi-kunlarda oichanadigan, ish vaqti sarfming hisoblangan qiymati;

Vaqt normasi - mos operatsion-texnikaviy sharoitlarda mos mala-kali bir ishchi yoki ishchilar guruhi tomonidan ishlaming ma'lum haj-mini bajarishga zarur vaqt sarfi.

Standartlashtirish bo'yicha ish deganda, standartlashtirish bo'yicha ma'lum tashkiliy, metodik yoki texnik masalani yechishga qaratilgan, ilmiy xodimlar, mutaxassislar yoki texnik bajaruvchilar tomonidan bajariladigan ishlar majmui (ilmiy-tadqiqot ishlari, asos bo^Muvchi yoki bir turli mahsulotning muayyan xiliga yoki guruhiga me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish, bularga o'zgartirishlar kiritish, ekspertiza o'tkazish) tushuniladi.

Mehnat sarfrni aniqlashga quyidagi bosqichlar kiradi:

• 
  ishlab chiquvchi-tashkilot uchun mehnat sarfi normativlari asosida
  mehnat sarfmi hisoblash;
  
• 
  hamkor bajaruvchining qatnashish ulushini hisobga olgan holda
  ishlarga mehnat sarfmi hisoblash;
  
• 
  ishlarga ta'sir etuvchi omillami hisobga olgan holda ishlarga umu-
  miy mehnat sarfmi hisoblash.
  

Mehnat sarfi normativlari me'yoriy hujjatni ishlab chiqishning bar-cha' bosqichlarida ishlarga sarflanadigan ish vaqti miqdori bilan aniq-lanadigan ishlab chiqish bosqichlari: loyihalarni ko'rib chiqish va kelishish; ilmiy-texnikaviy va kelishuv kengashini o'tkazish; ilmiy-texnikaviy ekspertiza va b. dan iborat. Agar me'yoriy hujjatni ishlab chi-qishdan oldin ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari o'tkazila-

86

digan bo'lsa, bu ishlarga sarflangan xarajatlar ham hisobga olinishi lozim.

Mehnat sarfi normativlari ishlab chiqiladigan me'yoriy hujjat turiga va standartlashtirish darajasiga bog^Miq.

Umumiy mehnat sarfi asosida ishlar narxi aniqlanadi.

Me'yoriy hujjatning turiga qarab uni ishlab chiqishga mehnat sarfi kishi-soatlarda quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:

T_r=T_b,QT_h2(l QK_nQKaQK_mQK_kQK,), (2.17)

bunda Tbi - me'yoriy hujjatni ishlab chiqishdan oldin o'tkaziladigan ilmiy-texnik va tajriba-konstruktorlik ishlariga mehnat sarfining bazaviy (asos ) normativi, kishi-soat;

Tb2 - me'yoriy hujjatni ishlab chiqish bazaviy normativi, kishi-soat;

K_„, K_a, K_m, Kk, K_t - yangilik darajasini, axborot hajmini, kelishish-ning murakkabligini, obyektning konstruktiv murakkabligini, tasdiq-lovchi tashkilotlar sonini hisobga oluvchi mos koeffitsiyentlar.

Tbi ning qiymati 173 dan 469 kishi-kun, T_b2 160 dan 430 kishi-kungacha boradi; Ть qiymati standartlashtirish bo'yicha ishlarning turiga qarab, 5 dan225 kishi-kungacha boMadi.

Me'yoriy hujjatni ishlab chiqishda hamkor-tashkilotlar qatnash-ganda 7мь umumiy mehnat sarfi quyidagi formuladan aniqlanadi:

Tm=Tr(l + 0,2n), (2.18)

bunda n - hamkor bajaruvchilar-tashkilotlar soni. Standartlashtirish bo'yicha ishlar narxi (Q quyidagi formuladan aniqlanadi:

^ + (2.19)

bunda Z_ma — o'rtacha oylik maosh, so'm; K_q - qo'shimcha to^Manadigan haqga chegirma koeffltsiyenti; Kj_S - ijtimoiy sug'urtaga chegirma koeffltsiyenti; K^_x - qo'shimcha xarajatlar koeffltsiyenti.

Qo'shimcha to^Manadigan ish haqiga chegirma, ijtimoiy sug'urtaga chegirma xarajatlar koeffitsiyentlari reja bo^Mimidan olinadi.

87

Hisoblashda quyidagi mumkin bo'ladigan variantlarni ham hisobga olish lozim:

a) o'z tarkibiga ikki va bundan ortiq me'yoriy hujjatni kiritgan bir
me'yoriy hujjatni ishlab chiqishda umumiy mehnat sarfi Kiq0,66
koeffitsiyent yordamidato'g'rilangan jami sarf kabi aniqlanadi.

b) me'yoriy hujjat varaqlarining soniga bog'liq bo'lgan ishlab
chiqishga umumiy mehnat sarfi K2 koeffitsiyenti yordamida ko'pay-
tirilishi mumkin:

— hujjat hajmi 10 dan 60 varaqgacha bo'lganda K2 ^- 1,05;

- hujjat hajmi 60 varaqdan ortiq bo'lganda K2 = 1,10 olinadi;

d) me'yoriy hujjatni mahsus mavzu bo'yicha ishlab chiqishda asosiy mehnat sarfi Кз= 1,20 koeffitsiyenti yordamida oshiriladi.