Тесты для самоконтроля. Книга будет полезной также для магистров и практикующих детских хирургов

Qovuq va uraxus. Qovuq tipik holatlarda kattalashgan va deformatsiyalangan. 
Uning devorlari gialin qatlam hisobiga kengaygan, kollagen fibroz to‘qima ora-ora 
joylashgan  mushak  qavatlari  bilan  almashuvchi  joylashgan  bo‘lib,  siydik 
naylaridagi  o‘zgarishlarga  o‘xshaydi.  Ba’zan  mushaklar  zararlanishi  shunchalik 
og‘ir  bo‘ladiki,  qovuqning  ba’zi  sohalari  bosim  ostida  keskin  kengayib, 
divertikulga  o‘xshash  bo‘ladi.  Trabekulalik  kam  holatlarda  kuzatiladi,  mushak 
gipertrofiyasi  esa  kam  uchraydigan  infravezikal  obstruksiya  holatida  ham 
kuzatilmaydi. 
Qovuq 
uchburchagi, 
ko‘pincha 
katta 
va 
asimmetrik, 
ektopiyalangan  siydik  naylari  teshiklari  bir-biridan  uzoqlashgan,  gorizontal 
yo‘nalishda  cho‘zilgan  va  tor  uchburchakning  burchaklarida  joylashgan 
bo‘ladi.  Siydik  naylarining  ektopiyasi  reflyuksni  ko‘p  hollarda  uchrashiga 
sabab  bo‘ladi  va  PBSda  buyraklarni  rivojlanishini  buzilishini  tushintiruvchi 
uretral ortiqlar nazariyasini tasdiqlaydi. 
Klinik  manzara.  Qovuq  to‘liq  yoki  nisbatan  to‘liq  peshobni  chiqaradi. 
Faqat  bemorlarning  oz  qismi  urodinamik  ko‘rsatkichlarni  qovuq  ichi  miksion 
bosimi  va  uretra  qarshilik  orasidagi  disbalansini  namoyish  qiladi.  Qoldiq 
peshob  miqdori  ko‘pligi  kuzatiladi.  Ba’zi  mualliflar,  bolaning  yoshi 
kattalashishi  bilan  peshob  ajratish  jarayoni  yaxshilanishi  haqida  ma’lum 
qilganlar, boshqalar esa aksincha, qoldiq peshob miqdori oshishi yoki umuman 
erkin  peshob  ajrata  olmaslik  bilan  kechuvchi  dekompensatsiya  haqida  ma’lum 
qiladilar. PBSda peshov ajratishining buzilishi  ahamiyati hozirgacha noma’lum 
qolyapti, lekin ba’zi klinika vrachlari urodinamika o‘zgarganda, peshob ajratish 

---

 
87 
traktining  yuqori  qismlari  shikastlanishi  ko‘proq  kuzatilishini  ta’qidlaydilar. 
Qoldiq  peshob  bo‘lganda  infeksiya  rivojlanish  xavfi  oshib  boradi.  Davolash 
siydik 
yo‘llaridan 
peshobdan 
chiqarish 
mexanizmini 
yaxshilashga 
yo‘naltiriladi,  qovuqning  gumbazini  xirurgik  bartaraf  etish  va  ichki 
ureterotomiyadan  iborat.  Ichki  ureterotomiya  infravezikal  obstruksiya 
darajasini kamaytirishga yunaltirilgan. 
Rentgenologik  manzara.  Miksion  sistouretrogrammada,  odatda,  katta  va 
deformatsiyalangan  qovuq  ko‘rinadi.  Uning  gumbazi  sohasida  uraxus  kistasi 
kalsifikatsiyalangan bo‘lishi mumkin) yoki bitmagan uraxus aniqlanadi. Uraxus 
kistasi,  odatda,  uretra  atreziyasi  bo‘lganda  aniqlanadi.  Bunday  holatlarda 
(siydik  trakti  obstruksiyasida),  u  peshob  uchun  «chiqaruvchi»  klapan  effektini 
ta’minlaydi.  Uraxus  qoldiqlari  bilan  qovuqni  kindikka  fiksatsiyasi,  ko‘pincha 
rentgenologik  qovuqni  shaklini  qum  soat  ko‘rinishida  hosil  qiladi,  detruzor 
peshob  ajratish  paytida  qisqarganda  esa,  bu  sohada  «
torayish
»  hosil  bo‘ladi. 
Natijada,  qovuqning  gumbazini  bir  qismi  psevdodivertikulga  aylanadi  va  shu 
sababli,  peshob  chiqarish  jarayonida  qatnashmaydi  hamda  uning  ichida  qoldiq 
peshob  qoladi.  Qovuq  bo‘yinchasi  peshob  ajratish  vaqtida,  odatda,  keng 
ochilgan  va  uni  kengaygan  uchburchak  uretraning  prostatik  qismi  bilan 
qo‘shilgan  qismi  yaxshi  aniqlanmaydi.  Bunday  manzara  uretraning  orqa  qismi 
klapanlarida  va  infravezikal  obstruksiyada  kuzatiladigan,  rentgenologik 
uretraning  kengaygan  prostatik  qism  ustida  toraygan  (gipertrofiya  sababli) 
qovuq bo‘yinchasi manzarasidan keskin farq qiladi (13.3-rasm). 
Urologik  bo‘lmagan  yo‘ldosh  anomaliyalar.  3/4  bemorlarda  PBS  bilan 
birgalikda  siydik  yo‘llari  bilan  bog‘liq  bo‘lmagan  nuqsonlar  kuzutiladi.  Qo‘l-
oyoqlar  deformatsiyasi  va  o‘pka  gipoplaziyasi  kabi  ba’zi  yo‘ldosh 
anomaliyalar,  ko‘pincha  kuzatiladi  va  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  PBSda  kuzatiladigan 
peshob  ajratish  sistemasi  zararlanganda  kuzatiladigan  homila  davridagi  kam 
suvlik bilan bog‘liq. 

---

 
88