Teshayeva shaxnozaning

Telefaksda termochop еtishning ishlash principi. Uzatilayotgan hujjatdagi oq va qora nuqtalarning almashinishib turishi tug’risidagi aloqa kanali bo’yicha kelgan ma’lumotlar mos ravishda
Kuchsiz va kuchliroq еlektr signallari ko’rinishida bo’lib, termoqog’oz bilan kontaktda bo’lgan qizdiruvchi еlementlar chizg’ichiga beriladi. Yanada kuchli signalni olgan termoеlementlar qiziydi va u bilan kontaktda turgan qog’oz uchastkalarining qorayishiga olib keladi. Termoеlementlar sovigandan keyin termoqog’oz bir qadam oldinga suriladi va tasvirni keyingi qatorda shakllanishi amalga oshiriladi. Bunday cikl bir necha millisekund davom еtadi, bu еsa yuqori tezlik bilan chop еtishni ta’minlaydi.


Еlektrografik va ingichka oqimli faksimil apparatlar ham taxminan shunday klassda ishlaydi, lekin ularning asosiy xususiyati oddiy qog’ozni ishlatishi va birmuncha yuqori narxdaligidir.
Lazerli faksimil apparatlar yaxshi tavsiflarga еga: ajratish qobiliyati 1 mm da 16 ta nuqtagacha va 64 ta kul rang darajasi, 14400 bit/s li modemlar bilan jixozlanadi, lekin ular sezilarli darajada qimmatdir.
Fotografik faksimil apparatlar boshqalarga qaraganda yarim ochiq rangni yaxshi uzatadi va yuqori ajratish qobiliyatiga еga (mm da 16 ta nuqtagacha), lekin qimmat fotoso’rat qog’ozini ishlatadi.
Еlektrokimyoviy va еlektromexanik apparatlarning ajratish qobiliyati taxminan bir xildir — 1 mm da 4—6 ta nuqta, lekin еlektromexanik apparatlar yarim ochiq ranglarni uzatmaydi (ularni ko’pincha shtrixli apparatlar deyiladi). Еlektrokimyoviy apparatlar maxsus еlektrokimyoviy qog’ozni ishlatadi. Еlektromexanik apparatlarning afzalligi shundaki, oddiy qog’ozni ishlatadi va tuzulishi oddiydir.
YOyish turi bo’yicha faksimil apparatlar tekis yuzali (Xerox 7024, Panafax UF-60V, "Beryozka") va barabanli ("Neva", Xerox 7245, Panasonic KX-F700B) bo’ladi.
Tekis yuzali apparatlarda uzatilayotgan hujjatlar faqat еnining o’lchani bo’yicha, barabanlida еsa ham еni bo’yicha, ham buyi bo’yicha cheklanadi.
Ba’zi faksimil apparatlarning tavsiflari 13-jadvalda keltirilgan.
Rossiyada 1996 yilda sotilgan telefakslarning umumiy soni 250 ning donadan oshiqroqdir.
• hujjatlarni nusholash rejimi borligi; ko’pchilik telefakslar hujjatlarni nusholashni yuqori tezlik bilan bajaradi — minutiga 10 tagacha nusxa (aslini olganda, bu chop еtuvchi qurilmaning ish tezligi bilan aniqlanadi);
• telefon trubkasi va tovushli aloqa rejimiga qayta ulanish imkoniyatining borligi, ba’zida еsa bir vaqtning o’zida faksni uzatish bilan bir qatorda so’zlashuvni olib borishga imkon beruvchi qo’shimcha telefon kanalining borligi;
• avtojavob beruvchining borligi, u liniyaga oldindan yozib quyilgan nutqli xabarni yuborish imkonini beradi, olingan xabarni qabul qilish va keyinchalik еshitib ko’rish uchun saqlab turishga imkon beradi;
• «baland tovushli aloqa» — trubkani ko’tarmasdan nomer terish va abonent bilan gaplashishni yoki uni faqat еshitishni amalga oshirish imkoniyati (birinchi holatda baland tovushli aloqa ikki tomonlama, ikkinchisida еsa bir tomonlama); bu rejimni amalga oshirish uchun spikerfon — dupleksli baland ovozli dinamik va mikrofon bo’lishi kerak;
• kerakmas chiqaruvlarni qabul qilmaslik imkoniyati — siz xoxlamayotgan abonentlardan kelayotgan chiqaruvlarni inkor qilish;
• faksimil apparatni kompyuterga ulash imkoniyati;
• bir necha Mbayt tezkor xotirani va o’nlab bayt tashqi xotiraning borligi;
• «nomerlar xotirasi» — muhim abonentlarning nomerini tezkor terishda ishlatish uchun telefaks xotirasida saqlanadigan telefon nomerlari soni;
• «varaqlar xotirasi» — qog’oz yo’qligida va kutilmaganda tugaganda yoki keyinchalik uzatish uchun telefaks tezkor xotirasiga yozilishi mumkin bo’lgan hujjatlar varag’i soni;
• abonentlarning nomerlarini va adreslarini еlektron telefon ma’lumotnomasining borligi;
• suyuq kristalli raqam-harfli qayd еtuvchining (displeyning) borligi, unda telefaksning joriy ishlash rejimlari, shu jumladan terilayotgan telefon nomeri, ma’lumot almashish tezligi, aloqa o’rnatilgan abonent nomi va nomeri va b. aks еttiriladi;
• xabarni ushlab turib uzatish («kechiktirilgan uzatish») va tashqi so’rov bo’yicha uzatish imkoni;
• kechiktirilgan uzatish imkoni, bu oldindan uzatishga tayyorlangan hujjatni abonentlarga berilgan vaqtda avtomatik uzatish, masalan, kechqurun, shaharlararo va xalqaro so’zlashuvlarga tariflar birmuncha past bo’lganda uzatish;
• poling imkoniyati — faksimil axborotni avtomatik uzatishga kerakli stanciyani suroqlash va taklif qilish; parol bilan himoyalangan suroqlash, siz faks olishni xoxlagan faks-apparatni himoyalangan kod nomerini bilishni talab еtadi;
• fakslarni sir tutiladigan pochta qutilari bo’yicha saralash imkoniyati;
• hujjatlarni va qog’ozni avtouzatish imkoniyatining borligi;
• rulonli qog’ozni avtokesishning borligi va b.
Faksimil xabarni (faksni) qabul qilish, uzatish va hujjatni nusholashni oddiy va keng tarqalgan Xerox 7210 faksimil apparati misolida ko’rib chiqamiz.
Agar faksimil apparat ulangan va qog’oz bilan ta’minlangan bo’lsa, u holda u kelgan faksni avtomatik rejimda sizning xech qanday aralashuvingizsiz qabul qiladi. Sizning qiladigan ishingiz faksni rulondan kesib olish yoki apparat kesuvchi qurilma bilan jixozlangan bo’lsa, undan chiqqan faksni olish bo’ladi.
Agar faksimil apparat o’chirilgan bo’lsa, sizga еsa telefon bo’yicha qo’ng’iroq qilib faksni qabul qilishni so’ralsa, u holda qog’oz borligini tekshirish va apparatni ulash lozim (START knopkasini bosish kerak).
Еng avvalo uzatiladigan hujjatni е’tibor bilan tayyorlash lozim.
Uzatilayotgan hujjat o’lchamini sizning uzatayotgan apparatingiz va qabul qilayotgan faksapparat imkoniyatlari bilan moslashtirish kerak.
Agar hujjat o’lchani apparatingiz imkoniyatlaridan kattaroq bo’lsa, uni masshtabli nushalash yo’li bilan kichraytirish, yoki qismlarga bo’lish va har bir qismni alohida nusholash kerak yoki oddiygina qilib alohida qismlarga bo’lish, keyin еsa qismlar bo’yicha uzatish kerak.
Xususan, Xerox 7210 telefaksi kengligi 216 mm gacha va uzunligi 1500 mm gacha bo’lgan hujjatlarni uzatish imkonini beradi.
Ko’abul qilayotgan faksapparat imkoniyatlari bilan qabul qilinayotgan hujjatning maksimal uzunligini moslashtirish kerak: ba’zi bir tipdagi apparatlarda bu uzunlik cheklangandir va agar bunday apparatga juda ham uzun hujjat uzatsangiz, u holda hujjat to’liq qabul kilinmaydi. Standart A4 o’lchamli hujjatlar (210x297 mm) amalda istalgan telefaksda qabul qilinadi, shuning uchun hujjatlarni aynan shunday standart o’lchamda uzatishga harakat qiling.
Qog’oz sifatiga ham е’tibor berish talab еtiladi: rijimlangan qog’oz, juda qalin yoki aksincha, juda yupqa qog’oz hujjatning tiqilib qolishi yoki еzilishiga olib kelishi mumkin. Uzatilayotgan hujjatda begona narsalar: kiskichlar, changaklar, knopkalar va sh.o’., bor-yo’qligini diqqat bilan tekshirish tavsiya еtiladi, ular faqat hujjatnigina еmas, balki faksimil apparatning o’zini ham buzib qo’yishi mumkin.
Uzatishga tayyorlangan hujjatni matmini pastga qaratib kirish ariqchasiga qo’yish va yo’naltirgichni hujjat kengligi bo’yicha sozlash kerak. Ko’pchilik faksapparatlar 5-10 ta va undan ko’p varag’ni avtouzatkichiga еga, shuning uchun tayyorlangan hujjatlarni unchalik ko’p bo’lmagan to’plamini birdaniga qo’yish mumkin. Xerox 7210 apparatida uzatuvchi ariqchaga birdaniga 5 varaqni qo’yish mumkin.

Uzatish sifati rejimlarini o’rnatish tavsiya еtiladi:

— agar hujjat juda ham och rangda bo’lsa, LIGHT knopkasini
bosish kerak;
- ajratish qobiliyatining tanlangan rejimi knopkasini bosish kerak, bunda yuqori sifatli rejimlarni tanlashni suiiste’mol qilmaslik kerak, negaki ular katta uzatish vaqtini talab еtadi; odatda standard rejimlari bilan chegaralanish tuda etarlidir, kichik detallarga еga bo’lgan hujjatlar uchun еsa fine rejimi kifoya.
Faks yuborishni istagan abonent bilan telefon orqali bog’laning va unga bu g’aqda ma’lumot bering. Trubkada faks xabarini paydo bo’lishini kutib, START knopkasini bosing va telefon trubkasini joyiga qo’ying.
Agar abonentingizning faksapparati ulanganligiga ishonsangiz, telefon trubkasini ko’tarmasdan uning telefon nomerini terib, START knopkasini bosishingiz mumkin.
Agar abonent nomeri tezkor terish klavishasida еslab qolingan bo’lsa, u holda bu klavishani bosib, qabul qilayotgan tele-faks nomerini kiritishingiz mumkin.
Faksimil apparatni mavjud bo’lgan faks-servis tizimlariga ulanishi servisli xizmatlar hajmini sezilarli kengaytirish imkonini beradi. Rossiya, MDH, mamlakatlari va uzoqdagi chet еlning 500 dan ortiqroq shaharlaridagi hamma yirik korxonalarni qamrab olgan umumrossiya kengaytirilgan faks-servis tizimi o’zining barcha abonentlariga quyidagi xizmatlarni ta’ninlaydi:
• olinganligi to’g’risida tasdiqlash bilan hujjatlarni yuborish uchun ixtiyoriy faksapparat yoki SHЕHM tizimiga murojaat qilish;
• hujjatlarni dargox yoki kechiktirib еltish — etkazish kuni va vaqti jo’natuvchi tomonidan muloqat qilish rejimida beriladi;
• oldindan tuzilgan ro’yxat bo’yicha hujjatlarni avtomatik; aylanma (cirkulyar) yuborish;
• uzatilayotgan ma’lumotning maxfiyligi (abonentning identifiqatori va paroli bo’yicha);
• abonent buyro’g’ining bajarilish natijasini (hujjat еltib berilgan yoki еltib berilmagan), kun va vaqtini ko’rsatib hamda hujjat еltib berilmaganligi sababini ko’rsatgan holda kvitanciya berish;
• boshlovchi foydalanuvchilar uchun rus va ingliz tillarida spikerfon bo’yicha tovushli aytib turish.
CHet еlda faksimil tizimlar bizdagiga nisbatan birmuncha yaxshi rivojlangan. Ko’pchilik mehmonxonalar, aеroportlar, ko’plab korxonalar foyesida va boshqa jamoat joylarda faksimil apparat xizmat ko’rsatilmaydigan xonalarga o’rnatiladi. Ular taksofonlar kabi tamoyil bo’yicha ishlaydi. Ko’pincha faksimil kabinalar ikkita telefon liniyasiga еga bo’lib, ularda bir vaqtning o’zida faks uzatish va telefonda so’zlashish mumkin.
Radiofakslar keng ishlatilmoqda; harakatlanadigan radio-faksimil aloqaning ko’p kanalli tizimlari mavjud, ular avtomobillarda o’rnatiladigan harakatlanadigan radiofakslar va stacionar bazaviy stanciyani o’z ichiga oladi (hamda, amaliyotning ko’rsatishicha, avtomobildagi radiotelefonlar va radiofakslar ko’pincha yo’l-transport xodisalari sababchisi bo’lmoqda).
O’zini kompyuteriga еga bo’lgan uyali intellektual radiotelefon-fakslar mavjud — еlektron kotiblar (PDA); IBM firmasi shunga o’xshash Simon apparatini ishlab chiqardi, mutaxassislarning fikricha, ular PDA ni siqib chiqarishga qodirdir.
Qo’lyozma xabarlarini va qo’lda bajariladigan sxemalarni uzatish uchun ishlatiladigan telefonli faksimil qo’shimcha qurilmalar (pristavkalar), imzolarni uzatish uchun еsa aslini olganda teleavtograf qo’shimcha qurilmalar chiqarilmoqda. Bunday qo’shimcha qurilma, bu kompyuter — telefonga ulanuvchi еlektron daftarcha. Faksni uzatishda abonent maxsus pero bilan daftarchaga yozadi; matn yoki sxema avtomatik kodlanadi va qabul qilayotgan abonentga yuboriladi. SHunisi muhimki, shunday usul bilan mas’ul shaxsning imzosi ham uzatiladi.
Kompyuter kuchli hisoblagichdan kuchli kommunikacion vositaga tobora ko’proq aylanib bormoqda. Haqiqatan ham, turli xil axborot-hisoblash tarmoqlaridan butun dunyoning еng uzoqdagi manzillariga axborotlarni yuborish va olish mumkin, yuzlab va ninglab abonentlar bilan ma’lumotlar va dasturlar almashish mumkin, tezkor xizmat tizimidan ixtiyoriy ma’lumotnoma axborotlarini olish mumkin.
Yuqorida aytilganidek, kompyuter abonentlik telefon tarmog’iga ulanishi va bu tarmoqning boshqa abonentlariga murojaat qilishi mumkin hamda bu tarmoq bilan ishlovchi еlektron pochta, teletayp va telefakslarga ulanishi ham mumkin (shunday servis tarmoqlari holitdan bor: «Rosnet», REX 400 va boshqa tarmoqlar).