Termoelektrik aktinometr yordamida to‘g‘ri radiatsiyani o‘lchash Ishning maqsadi

Termoelektrik aktinometr yordamida to‘g‘ri radiatsiyani o‘lchash
Ishni bajarish tartibi. Termoelektrik aktinometr yordamida to‘g‘ri radiatsiyani o‘lchash quyidagi tartibda olib boriladi:


aktinometr termobatareyasining uchlaridan tashqariga chiqarilgan ikkita sim GSA-1 tipdagi galvamometrning (+) va «С» klemmalariga ulanadi (1 va 2-rasm). Bunda galvanometr strelkasining nolinchi bolimidan o‘ngga og‘ishiga erishish kerak. GSA-1 galvanometrining yuz tomoniga joylashtirilgan termometrning ko‘rsatkichi yozib qo‘yiladi.

1-rasm. Termoelektrik aktinometming tashqi ko ‘rinishi.
2-rasm. Termoyulduzcha sxemasi.
•aktinometr trubkasining qopqog‘i olinadi va quyoshga qaratib, termobatareyasi 1-2 minut davomida qizdiriladi;
•aktinometr trubkasi qopqoq yordamida berkitiladi va 20-25 sekunddan keyin (strelka tebranishi to‘xtagach) galvanometrning nol vaziyati N₀ aniqlanadi;
•trubka qopqog‘i yana olinadi va har 20 sek o‘tgandan keyin galvanometr strelkasining ko‘rsatishlarini 0,1 bo‘limigacha aniqlikda shkaladan yozib boriladi. Galvanometr strelkasining ko‘rsatkichlari N₁,N₂,N₃,N₄,N₅ bo‘limlarga teng bo‘lsin. Shu tarzda o‘lchashlarning soni 5 martadan kam bo‘lmasligi kerak;
•trubka qopqog‘i olib qo‘yilgan holdagi o‘lchashlar tamom bo‘lgach, qopqoq berkitiladi va 20-25 sekunddan, so‘ng galvanometr strelkasining keyingi nol vaziyati N₀ aniqlanadi. Bu bilan bir seriyani o‘lchash tamom bo‘ladi;
• galvanometr ko‘rsatkichining o‘rtacha nol vaziyati quyidagicha aniqlanadi:

trubka ochiq bo‘lganda galvanometr strelkasi ko‘rsatishlarining o‘rtacha qiymati aniqlanadi:

galvanometr strelkasi ko‘rsatkichining tuzatilgan qiymatini olish uchun o‘rtacha qiymat N_o‘rt ga, galvanometr shkalasiga tuzatma N va galvanometr guvohnomasida berilgan temperaturaviy tuzatmani qo‘shib, N_o ni esa ayirish kerak;
N_tuzat=N_o‚rt+ΔN+ ΔN₁-N₀
quyosh nurlariga tik sirtdagi radiatsiya intensivligini kal/sm²·min birlikda ifodalash uchun N_tuzat ni xuddi shu temperatura uchun olingan aktinometrning o‘tkazma koeffitsienti α ga ko'paytirish kerak.
S=α·N_tuzat= α(N_o‚rt+ΔN+ ΔN₁-N₀)
Quyoshning gorizontdan balandligi hquyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
sinh=sinφ·sinδ+cosφ·cosδ·cost
(φ-kuzatish joyining geografik kengligi;
δ-kuzatish kunidagi I quyosh og‘ishi (uning qiymati jadvallardan olinadi);
haqiqiy tush vaqtiga nisbatan hisoblangan t-quyoshning soat burchagi.
Quyoshning soat burchagi ushbu formula bo‘yicha aniqlanadi:
t = (t-12soat)
unda, t-haqiqiy quyosh vaqti bilan hisoblangan vaqt.
O‘lchashlar va hisoblashlar natijalari quyidagi 1-jadvalga yoziladi:
1 -jadval
Aktinometr yordamida o‘lchashlar va hisobotlar natijalari
Aktinometr № Kuzatish kuni
Galvanometr № O‘tkazma koeffitsient I
Kuzatish joyi

Kuzatish nomeri	Galvanometr bo‘yicha hisobotlar (N lar)	N0	Ntuzat	S
1 2 3 4
O'rtacha qiymat

Nazorat savollari
1. Quyosh radiatsiyasi nima?
2. To‘g‘ri radiatsiya haqida tushuncha bering.
3. To‘g‘ri radiatsiya intensivligi deb nimaga aytiladi?
4. To‘g‘ri radiatsiya qanday aniqlanadi?
5. Termoelektrik effekt deb qanday hodisaga aytiladi?
6. Termoelektrik aktinometr bilan quyosh to‘g‘ri radiatsiyasini o‘lchash tartibini tushuntirib bering.