Termodinamikaning qonunilari

2.
Izobarik jarayon (
p
=const) 
Izobarik jarayon bosim o‟zgarmas bo‟lganda sodir bo‟ladi. Porshen erkin harakatlanadigan 
silindr ichidagi gazni isitish yoki sovutishda izobarik jarayon sodir bo‟ladi. 
Izobarik jarayonda solishtirma issiqlik sig‟imini deb belgilasak, u holda, 
Istalgan massali gaz (kilo mol modda miqdori) uchun quyidagiga ega bo‟lamiz 
Birlik massaga teng bo‟lgan gaz hajmi V
1
dan V
2
ga o‟zgarganda, bajarilgan ish 
quyidagiga teng bo‟ladi: 
Izobarik jarayonga termodinamikaning birinchi qonunini qo‟llasak 
Bu ifodaning ikki tarafini d
T
ga bo‟lsak 
Agar 
bo‟lsa, 
ga teng bo‟ladi. U holda 
Bu ifoda 
Mayer tenglamasi
deb ataladi. Izobarik jarayonning issiqlik sig‟imi izoxorik 
jarayon issiqlik sig‟imidan gaz doimiysi qiymatiga kattadir, chunki izobarik jarayonda, bosim 
o‟zgarmas bo‟lgani uchun gazning kengayishi qo‟shimcha issiqlik miqdori talab qilinadi. 
3.
 Izotermik jarayon (
)
Izotermik jarayon tenglamasi Boyl - Mariott qonunidan iborat: 

---

Izotermik jarayonida bajarilgan ishni aniqlaymiz: 
Izotermik jarayonda termodinamikaning birinchi qonuni quyidagicha ifodalanadi: 
bo‟lganda, ideal gazning ichki energiyasi o‟zgarmaydi, shuning uchun 
Gazga uzatilgan issiqlik miqdorining barchasi tashqi kuchlarga qarshi bajarilgan ishga sarflanadi 
Gazning hajmi kengayganda temperatura pasaymasligi uchun, izotermik jarayon vaqtida 
tashqi bajargan ishga ekvivalent issiqlik miqdori uzatib turilishi kerak. 
4. Adiabatik jarayon 
Tashqi muhit bilan issiqlik almashmaydigan jarayon adiabatik jarayon deb ataladi. 
Adiabatik jarayonda ideal gaz parametrlarini o‟zaro bog‟laydigan tenglamani topishga harakat 
qilamiz. Termodinamikaning birinchi qonunidagi 
ideal gaz ichki energiyasi o‟zgarishini izoxorik issiqlik sig‟imi orqali ifodalaymiz: 
adiabatik jarayon uchun 
=0, u holda 
Ideal gaz holat tenglamasiga ko‟ra 
ga teng, shuning uchun 
yoki 
Natijada, adiabatik jarayon uchun quyidagi ifodaga ega bo‟lamiz: 

---

Ideal gaz uchun
Agar 
nisbatni 
bilan belgilasak, (13.32) – ifoda quyidagi ko‟rinishni oladi: 
bundan 
yoki 
adiabata tenglamalariga ega bo‟lamiz. Bu 
tenglamalar Puasson tenglamalari, 
nisbat esa Puasson koeffitsienti yoki adiabata 
ko‟rsatkichi deb ataladi.