Термиз филиали “анатомия ва клиник анатомия” кафедраси

Ошқозон яра касаллиги – бу сурункали тўлқинсимон кечувчи клиник морфологик жиҳатдан ёки клиник морфологик белгилари сифатида ошқозоннинг пилорик қисмида якка ҳолдаги сурункали носпецифик яранинг пайдо бўлиши билан давом этадиган касаллик. Сил, захм, инсультда, аутоиммун касалликларда, гармонлар истеъмол қилинганда ошқозоннинг бошқа соҳаларида ҳам яра пайдо бўлиши мумкин. Носпецифик ярада банал яллиғланиш ҳамда бириктирувчи тўқиманинг ўсиши ривожланиб атрофи қаттиқлашган коллоз яра пайдо бўлади.
Яра касаллигининг сабаблари: 1) Умумий сабаблари: руҳий стресслар (руҳий зўриқиш ва толиқишлар). 2) Маҳаллий сабаблари: секрециянинг ва моториканинг бузилиши, қон айланишининг бузилиши ҳамда helikobakter pilore ҳисобланади. Бунда яъни руҳий стрессларда бош миянинг пўстлоқ қаватида патологик импульслар пайдо бўлиб оралиқ мияга тушади. Гипоталамусдаги адашган нерв марказини шикастлаб n.vagus нинг иш фаолиятини оширади. Ошқозон шиллиқ пардасида секреция бузилиб ошқозон соки таркиби бузилиб helikobakter яра пайдо қилади.
Яра касаллигида морфологик жиҳатдан 3 давр фарқланади.

1. 
   Эрозия даври – бунда қопловчи эпителий билан қопланган шиллиқ пардаларда ҳатто терида ҳам жумладан ошқозон шиллиқ пардасини қопловчи эпителийсини шикастлаб кўчиб тушиши ва унинг ўрнида юзасидаги дефектларнинг (нуқсон) пайдо бўлишига айтилади. Бунда эрозиянинг юзаси қизил рангли лекин қон оқмайди.
   
2. 
   Ўткир яралар пайдо бўлиши – бунда шиллиқ парданинг сўрғичлари, хусусий қатлам, шиллиқ ости қатлами баъзида мушак қатлами ҳам некрозланиб кўчиб тушади ва улар ўрнида ўткир яралар, қон оқиб турадиган дефектлар пайдо бўлади. Ўткир яралар бир неча бўлиши мумкин, жой танламай ҳар хил жойда пайдо бўлиши мумкин, хал хил шаклда, чегаралари нотекис, йиртилган кўринишда, яранинг юзаси тим қора рангли HCl ли гематин билан қопланган ҳолда кўринади.
   
3. 
   Сурункали яра пайдо бўлиши – бунда ўткир яралар юзасига доимий ҳолда узоқ вақт давомида сифатсиз овқатлар, аччиқ, шўр, алькогол таъсир қилиб турса у сурункали ярага айланади. Бу жараён асосан ошқозон пилорик қисмидаги ўткир яраларда амалга ошади. Яра касаллигидаги сурункали яра якка ҳолда 5мм дан 5 см гача катталикда думалоқ, овал шаклда, туби конус шаклида чуқурлашган кўпинча сероз пардагача кириб борган, баъзида атрофидаги органларга ёпишган ҳолда топилади. Яра ва яранинг туби касалликнинг тинч даври – ремиссия даврида чандиқ, бириктирувчи тўқима билан қопланган, силлиқ, топ-тоза; қўзиш даврида эса яра тубидаги чандиқ тўқима фибриноид некрозга учраб некрозланиб кўчиб тушади. Яранинг диаметри катталашади, томирлари ёрилиб қон кетади. Яранинг чегараси чандиқ тўқиманинг ўсиши ҳисобига қалинлашиб қаттиқлашган ва бўртиб чиққан кўринишда. Яра атрофида перифокал гастрит ривожланади.