Термиз филиали “анатомия ва клиник анатомия” кафедраси

Сурункали бронхит – бу трахеянинг ҳамда бронхларнинг экзоген омиллари таъсирида сурункали яллиғланишли касаллиги ҳисобланади. Унинг сабаблари: ўткир бронхитлар, ОРВИ инфекциялари, аутоинфекцияли шамоллашлар, кимёвий моддалар таъсири, ҳар хил чанглар ва энг асосийси чекиш. Тамакида 30 дан зиёд канцероген моддалар бор. Шулардан никотин биринчи ўринда туради.

Патанатомияси: Макроскопик ўпка кесиб кўрилганда бронх ва бронхиолалар деворининг кескин қалинлашганлиги, қаттиқлашганлиги, кесим юзасидан бўртиб чиққанлиги аниқланади. Микроскопик бронхлар шиллиқ қаватини қоплаган нормадаги бир қаватли цилиндрик эпителий кўп қаторли призматик эпителийга айланганлиги, айрим жойларда эса кўп қаватли ясси эпителийга метаплазияланганлиги аниқланади. Шиллиқ ости қаватида, мушак қатламлари орасида пролифератив инфильтрат ҳамда бириктирувчи тўқима чандиқ ўсганлиги топилади. Сурункали бронхит узоқ вақт давом этса кўп йўталишлар оқибатида ҳамда бронхлар ичига, бўшлиғига шилимшиқли, йирингли тиқинлар тиқилганда бронхлар девори эластиклиги пасайиши оқибатида улар цилиндр шаклида ҳамда халтасимон кенгайишларга учрайди ва буни бронхоэктазиялар (4) дейилади, яъни бронхитдан кейин кенгайганлиги учун бронхитоген бронхоэктазия дейилади. Бронхоэктазиялар бўшлиғида шилимшиқ модда ҳамда йиринг тўпланади. Сурункали абцессларга айланиши мумкин. Бунда организмда сурункали йирингли интоксикация бошланади. Қон таркибида нейтрофил лейкоцитлар кўпайиб нейтрофиллёз ривожланади. Нейтрофиллёз таъсирида жигарда гепатоцитлар томонидан SA оқсил 1000 баробар кўп ишлаб чиқилади. S ҳалқаси етишмасдан АА оқсилга айланади. Натижада ички органларда бириктирувчи тўқима ҳужайралари нормадаги SA оқсилдан тропоколлаген синтезлаш ўрнига, АА оқсилдан нормада учрамайдиган дағал оқсил, аномал оқсил, ёт оқсил синтезлай бошлайди ва бу оқсил бириктирувчи тўқима таркибидаги мукополисахаридлар билан қўшилиб ҳамда плазма оқсиллари билан қўшилиб мураккаб таркибли гликопротеидга айланади ва бу гликопротеидга йод билан таъсир кўрсатилса крахмалга ўхшаб кўк рангга бўялади. Шунинг учун буни амилоид дейилади. Бу жараён жигар, талоқ, буйракларда ривожлана бошлайди. Амилоидоз пайдо бўлиши касалларнинг қўл ва оёқлар бармоқлари учида ҳам кузатилади. Натижада қўл ва оёқ бармоқлари қалинлашиб барабан таёқчаларига ўхшаб қолади. Хулоса: ўпкадаги бронхоэктазиялар + паренхиматоз органлардаги амилоидоз + барабан таёқчаларига ўхшаш бармоқлар бронхоэктатик касаллик (5) деб қабул қилинган.
6. Ўпка эмфиземаси – бу ўпка альвеоляр тўқимасининг айнан альвеолаларининг кенгайиши ҳамда ҳаво билан тўлиши ҳисобланади. Бунга сабаб альвеолалараро тўқимасидаги яллиғланиш ҳамда склероз, пневмосклероз касаллиги, сурункали бронхит, бронхоэктазиялар, сурункали пневмония айрим ҳолларда эса ўткир пневмониялар ҳам сабаб бўлиши мумкин. Ўпка эмфиземаси касаллиги қуйидаги кўринишларда учрайди. 1. Диффуз обструктив эмфизема. 2. Ўчоқли обструктив эмфизема. 3. Компенсатор эмфизема. 4. Викар эмфизема. 5. Қариликда ривожланадиган эмфизема. 6. Касбга боғлиқ ҳолдаги эмфизема.