Termiz Davlat Unversiteti Jismoniy madaniyat fakulteti

OSSURIYA — Mesopotamiyaning shim. da, Dajla daryosi yuqori oqimi boʻylarida qadimda mavjud boʻlgan davlat (mil. av. 20—7-a. lar). Ashshur (Assur) shahardavlati nomidan olingan. Ossuriya aholisi, asosan, somiy-akkad xalqlariga mansub boʻlgan. Mil. av. 18-a. boshida Ashshur yirik davlatning markazi edi. Keyinchalik Bobil, 16—15-a. larda Mitanni davlatlari qoʻl ostiga oʻtgan. Ashshur hukmdori Ashshuruballit I (mil. av. 15-a. oxiri — 14-a. boshi) Mitan-nining zaiflashganidan foydalanib, mustaqil boʻlib olgan va kuchli davlat tuzgan. U Bobilni ham oʻziga buysun-dirgan. Uning nabirasi Arikdenilu birinchi boʻlib «Ossuriya podshohi» unvonini olgan. O. Shim. Mesopotamiyaning bu-tun hududini hamda Bobilga Furot va Dajla orqali boradigan daryo yoʻlini egallab olishga muvaffaq boʻlgan. Shuningdek, Arrapxa (hoz. Kirkuk) davlati ham bosib olingan. Mil. av. 16 — 13-a. lar oraligʻida bizning davrimiz-gacha yetib kelgan Ossuriya sud qarorlari (oilaviy, yer, qarzdorlik huquqiga doir va b.) tuzilgan. 13-a. dan podsho hokimiyati bilan zodagonlar oʻrtasida ziddiyat kuchaya boshlagan. 12-a. da Ossuriya vaq-tinchalik zaiflashgan boʻlsada, ammo Tiglatpalasar I davrida (12-a. oxiri — 11-a. boshi) yangidan qudratli davlatga aylangan. U Bobil, Shim. Suriya va Fi-nikiyada zafarli urushlar olib borgan. Armanistonga tez-tez yurishlar qilib turgan. Biroq Tiglatpalasar 1 hukmronligining 2-yarmida oromiy kabilalarining Suriya dashtidan Shim. Suriya va Shim. Mesopotamiyaga silji-shi bilan Ossuriya davlati zaiflashib, parchalanib keta boshlagan. Zodagonlar b-n kurash nati-jasida Ossuriya podsholarining qarorgohi imtiyozli Ashshur sh. dan boshqa shaharlarga — dastlab, Kalxuga (hoz. Nimrud sh. xaroba-si), 8 — 7-a. larda boʻlsa Dur-Sharrukin (Xorso-bod) va Nineviya (Kuyunjik) ga koʻchirilgan. 10-a. oxiri — 9-a. larda Ossuriya podsholari Shim. Mesopotamiya va Ossuriyaning sharqidagi togʻli oʻlkalarda oʻz hokimiyatlarini tiklashga erishganlar. Ossuriya qoʻshinlari bir necha bor Jan. ga — Bobilga, Shim. ga — Urar-tuga, Sharqqa — Midiyaga, Gʻarbga — Suriyaga bostirib kirganlar. 9-a. oxiridan Ossuriyada ijtimoiy-siyosiy tanazzul boshlangan, u urushlar natijasida xo-navayron boʻlgan q. x. rayonlari bilan bogʻliq edi. Yirik davlatlar va ittifoqlar, ayniqsa, Urartu bilan boʻlgan kurashda Ossuriya bosib olgan bir qancha vi-loyatlardan ajralgan. Mamlakat ichkarisida sodir boʻlgan fuqarolar urushi natijasida taxtga Tiglatpalasar 111 (745—727) oʻtirgan. Uning davrida Ossuriya yana bosqinchilik siyosati yurgizgan. 100 yil mobaynida Gʻarbiy Osiyoning bu-tun hududi (Urartu va baʼzi chekka vi-loyatlardan tashkari) bosib olingan. Bu hududlardagi xalqlar qirib tashlanmasdan, balki bir r-ndan ikkinchi r-nga koʻchirilgan; noyibliklar kichik qismlarga boʻlib tashlangan va noyiblar huquqi cheklangan; davlat tomonidan taʼminlanadigan doimiy armiya tuzilgan. Tiglatpalasar III, oʻgʻli Salmanasar V (727—722), keyinchalik Sinaxerib (705—680) harbiylarga koʻproq yon bosib, oqsuyaklar, kohinlar huquqini cheklagan. 679—672-y. larda O. Shim. da va Sharkda kimmeriylar, skiflar va midiyaliklar b-n ogʻir urushlar olib borgan. Mil. av. 8-a. oxiridan boshlab Ossuriyaga qarshi boʻlgan davlatlar (Bobil, Elam, baʼzan Misr, Suriya, Finikiya, Falastin) va kabilalar (xaldey, arab va b.) ittifoqi tuzilgandi. Ashshurbanipal davrida (669—633) bu ittifoqqa qarshi olib borilgan urushlar natijasida Ossuriyada ozod dehqonlar ahvoli ogʻirlashgan, qoʻshinning maʼnaviy-ruhiy ahvoli yomonlashgan. Ossuriyaning harbiytexnika-viy yutuklarini 7-a. ga kelib boshqa davlatlar ham oʻzlashtirganlar. Uzoq muddatli urushdan soʻng Bobil va Midiya ittifoqi Ossuriyani tor-mor keltirgan, uning asosiy shaharlarini vayron qilib, Ossuriya davlatini tugatgan (605). Urush davrida Ossuriya zodagonlari yoppasiga qirib tashlangan, qolgan aholi Mesopotamiya oromiylari bilan aralashib ketgan. Ad.: Vsemirnaya istoriya, t. 1, M., 1955

Qadimgi Ossuriya

Ossuriya Dajla yuqori qismida, janubda Zabning quyi oqimidan sharqda Zagra tog'lariga va shimoli-g'arbda Masios tog'lariga qadar cho'zilgan kichik maydonni egallagan. G'arbda shimoliy qismida Sinjar tog'lari kesib o'tgan ulkan Suriya-Mesopotamiya dashti ochildi. Ushbu kichik maydonda turli vaqt Ashuriya, Nineviya, Arbela, Kalach va Dur-Sharrukin kabi Ossuriya shaharlari paydo bo'ldi.

XXII asrning oxirida. Miloddan avvalgi e. Janubiy Mesopotamiya Urning uchinchi sulolasidan Shumer shohlari homiyligida birlashadi. Keyingi asrda ular Shimoliy Mesopotamiyada o'z nazoratlarini o'rnatdilar.

Shunday qilib, miloddan avvalgi III va II ming yilliklarning boshlarida. e. Ossuriyaning qudratli kuchga aylanishini oldindan bilish qiyin edi. Faqat 19-asrda. Miloddan avvalgi e. Ossuriyaliklar birinchi harbiy yutuqlarini qo'lga kiritadilar va egallab turgan hududlaridan tashqariga shoshilishadi, bu esa Ossuriyaning harbiy qudrati o'sishi bilan asta-sekin kengayib boradi. Shunday qilib, eng katta rivojlanish davrida Ossuriya uzunligi 350 mil, eni (Dajla va Evfrat o'rtasida) 170 dan 300 milgacha cho'zilgan. Ingliz tadqiqotchisi G.Ravlinsonning so'zlariga ko'ra, Ossuriya egallagan butun maydon

"7500 kvadrat mildan kam bo'lmasligi kerak, ya'ni bu Avstriya yoki Prussiya egallagan maydondan kattaroq, Portugaliyadan ikki baravar kattaroq va Buyuk Britaniyadan sal kamroq".

Kitobdan Jahon tarixi: 6 jildda. 1-jild: Qadimgi dunyo muallif Mualliflar jamoasi

Sharq tarixi kitobidan. 1-jild muallif Vasilev Leonid Sergeevich

Ossuriya ozgina shtatning janubida joylashgan Miloddan avvalgi II ming yillikning boshlarida Hititlar va undan sharqda, Dajla o'rta oqimi hududida. Yaqin Sharq antik davrining eng yirik kuchlaridan biri - Ossuriyani tashkil etdi. Bu erdan muhim savdo yo'llari uzoq o'tdi va tranzit

Bosqin kitobidan. Qattiq qonunlar muallif Maksimov Albert Vasilevich

ASSIRIA Endi noma'lum Internet-sayt sahifalariga qaytamiz. Men uning mualliflarining gaplaridan birini keltiraman: «Zamonaviy tarixchilar erta o'rta asrlarda yuqori darajada rivojlangan arab tsivilizatsiyasini arab dunyosini aks ettiruvchi ayanchli ko'rinish bilan bog'lay olmaydilar.

1. Ossuriya va Rossiya Ossuriya Muqaddas Kitob sahifalarida. "Bibliya Entsiklopediyasi" da quyidagilarni o'qiymiz: "Ossuriya (Assurdan) ... Osiyodagi eng qudratli imperiya ... Ehtimol, Ossuriya Ossuriya tomonidan asos solingan, Nineviya va boshqa shaharlarni qurgan va boshqalarning so'zlariga ko'ra [ manbalar] -

Qadimgi Sharq tarixi kitobidan muallif Avdiev Vsevolod Igorevich

XIV bob. Ossuriya tabiati Ashurbanipal gazeboda ziyofat qilmoqda. Kuyundjik Ossuriya yordami Dajla yuqori qismida, janubda Zabning quyi oqimidan sharqda Zagra tog'lariga va shimoli-g'arbda Masios tog'larigacha cho'zilgan kichik maydonni egallagan. TO

Shumer kitobidan. Bobil. Ossuriya: 5000 yillik tarix muallif Gulyaev Valeriy Ivanovich

Ossuriya va Bobil XIII asrdan. Miloddan avvalgi e. Bobil va Ossuriyaning tobora kuchayib borayotgan kuchlari o'rtasidagi uzoq to'qnashuvni boshlaydi. Ushbu ikki davlatning cheksiz urushlari va to'qnashuvlari Ossuriya va saroy arxivlarida saqlangan mixxat yozilgan gil lavhalarning eng sevimli mavzusi.

Qadimgi tsivilizatsiyalar kitobidan muallif Bongard-Levin Grigoriy Maksimovich

Miloddan avvalgi III va II ming yilliklarda ASSURIYA Hatto miloddan avvalgi III ming yillikning birinchi yarmida. e. Shimoliy Mesopotamiyada, Dajla o'ng tomonida, Ashur shahriga asos solindi. Ushbu shahar nomi bilan Dajla (yunoncha tarjimasida - Ossuriya) ning o'rta oqimida joylashgan butun mamlakat nomlana boshladi. Zotan

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Ziyo. Uz @/com
   
2. 
   Kutubxona. Uz @
   
3. 
   Arxiv.uz@.com