Termiz davlat universiteti zoologiya kafedrasi yosh fiziologiyasi va gigiyena

Oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari

Reja:
1Oliy nerv faoliyati haqida tushuncha. 2.Refleks – nerv faoliyatining asosiy shakli. 3.SHartli reflekslarning tormozlanishi. 4.Oliy nerv faoliyatining tiplari. 5.Birinchi va ikkinchi signal sistemasi. 6.Bolalar oliy nerv faoliyatining yoshga xos xususiyatlari. 7.Hissiyotning fiziologik asoslari. 8.Uyqu va uyqu gigiyenasi. 9.Nerv sistemasi gigiyenasi.

Tayanch tushunchalar: Signal, birinchi va ikkinchi signal, tip, xolerik, sangvinik, flegmatik, melanxolik.

Oliy nerv faoliyati haqida tushuncha. Bosh miya yarim sharlari va ularning po`slog`i markaziy nerv sistemasining yuqori qismi bo`lib hisoblanadi. Odamning xulqi, idroki, fikrlashi, ongi va barcha ruxiy hususiyatlari oliy nerv faoliyati bo`lib, u bosh miya yarim sharlari va ular po`slog`ida joylashgan nerv markazlarining normal funktsiyasiga bog`liq. Odamning oliy nerv faoliyati murakkab reflekslar orqali namoyon bo`ladi. Bu reflekslar odamning tashqi muhit bilan bog`lanishini, uning har xil sharoitga moslashuvini ta'minlaydi. Odamning barcha ixtiyoriy harakatlari , fikrlashi va ruhiy xolatlari reflekslar orqali sodir bo`lishini mashhur rus fiziologi I.M.Sechenov 1863 yilda yozgan “Bosh miya reflekslari” deb nomlangan kitobida birinchi bo`lib ko`rsatdi . Uning reflekslar haqidagi fikrini taniqli olim I.P.Pavlov yanada rivojlantirib, shartli reflekslar haqidagi taminotni yaratdi . U odamning oliy nerv faoliyati shartli reflekslar orqali namayon bo`lishini isbotlab berdi.
Shartli va shartsiz reflekslar
Nerv sistemasining faoliyati reflektor printsipida amalga oshadi. Reflekslar ikki xil bo`ladi: shartli va shartsiz.Shartsiz reflekslar tug’madir, uning hosil bo`lishida markaziy nerv tizimining pastki qismlari, ya'ni orqa, uzunchoq, o`rta, oraliq miyadagi nerv markazlari ishtirok etadi. Bu reflekslar odam organizmidagi muhim hayotiy jarayonlarni ta'minlashga qaratilgan. Masalan: emish, yutish, hazm qilish, siydik ajratish, nafas olish, qon aylanishi va boshqalar. Shartsiz reflekslar odam hayoti davomida o`zgarmaydi. Bu reflekslar nasldan — naslga o`tadi.