|
Tayanch suzlar.
Nukta, yunalish, Oy, kuyosh, kompas, Gnomon,kutb,magnit kutbi, abtssissa uki, merridian,rumb,
direrktsion,azimut, magnit azimuti,merridian,magnit merridiani, kutb,magnit kutblari, gorizon
tomonlari.
8. Mavzu: Plan olish turlari, tartibi va usullari
45
REJA:
1. Plan olish turlari .
2. Plan olish tartibi.
3. Joydagi tavsilotlarni konturli planga olish usullari.
4. Plan olish ishlarini bajarish protserslari.
1. Plan olish turlari .
Topografik plan , karta xamda profil tuzish uchun joyda bajariladigan ishlar yigindisiga plan
olish deryiladi. Plan olishda joydagi tafsilolarning konturini yoki rerlfini, yo bulmasa , xam
kontur,xam rerlfini kogozda tasvirlash maksad kilib kuyiladi.
Agar plan olish joydagi tavsilotlarning fakat konturinigina kogozda tasvirlash uchun
bajarilgan bulsa, konturli plan olish deryiladi. Konturli plan olish bazan gorizontal plan olish
derb xam yuritiladi. Plan olish kogozda rerlfni tasvirlash maksadida bajariladigan bulsa
verrtikal plan olish yoki niverlirlash deryiladi. Plan olishda konturli va verrtikal plan olishlar
birgalikda bajarilsa - topografik plan olish derb ataladi.
Gorizontal plan olishda gorizontal burchaklarni ulchash kerrak buladi. Shuning uchun
bunda gorizontal burchaklarni ulchaydigan asboblar ishlatiladi. Gorizontal plan olish unda
ishlatiladigan asbob nomi bilan yuritiladi .
M: kichik joylarni uncha anik bulmagan planini olishda ekkerr,bussol,goniomertr va boshka
asboblar ishlatiladi. Shunga kura bu plan olishlar ekkerr bilan plan olish ,bussol bilan plan
olish goniomertr bilan olish deryiladi.Kattarok joylarning anik gorizontal planini olishda
terodalit ishlatiladi. Shuning uchun bu plan olishga terodalit bilan plan olish deryiladi.
Gorizontal plan mernzula yordamida olinsa, u mernzula bilan plan olish deryiladi.
Verrtikal plan olish (niviirlash) err yuzasidagi nuktalarning bir-biriga nisbatan yoki
boshlangich derb kabul kilingan biron satxiy yuzaga nisbatan balandligi aniklanadi .
Niverlirlashdan balandlik geroderzikk tayanch shaxobchalari barpo kilishda turli xil
inshootlarni kurishda tipogrofik plan olishda, joyning rerlfini urganishda va boshka ishlarda
foydalaniladi. Topogrofik plan olishda gorizontal va verrtikal plan olish birgalikda bajarilib,
joyning tipogrofik elimerntlari kogozga bir xil aniklikda va mukamallikda tushuriladi.
Topogrofik plan olish instrumerntal va fatotopogrofik plan olishga bulinadi. Instrumerntal
plan olish unda ishlatiladigan asbob nomi bilan yuritiladi.
M: Topogrofik plan olishda taxeromertr ishlatilsa Unga taxeromertrik plan olish, mernzula
va kiprergerl ishlatilsa, - mernzula bilan topogrofik plan olish deryiladi. Taxeromertr va
mernzula bilan uncha katta bulmagan territoriyalarning yirik masshtablik topografik plani
olinadi. Fototopografii plan olish sterrerofotogrammertrik va aerofototopografik plan
olishga bulinadi. Sterrerofotogrammertrik plan olishda fototerodolit derb ataladigan
asbobdan foydalaniladi. Bunda joy suratga tushiriladi xamda gorizontal va verrtikal
burchaklar ulchanadi. Sungra olingan suratlar va ulchash natijalarini fotogrammertrik
usulida kayta ishlash natijasida joyning topografik kartasi yoki plani tuziladi. Bu plan olishni
fototerodolit bilan plan olish derb xam ataladi. Fototerodolit bilan plan olish boshka usullar
bilan plan olish kiyin bulgan togli rayonlarda kerng kullaniladi. Topografik kartalar asosan
aerofototopografik plan olish natijasida tuzil adi. Umuman joyda olinadigan planlarni
instrumerntal, yarim instrumerntal va kuz bilan chamalab plan olishlarga bulish mumkin.
46
Instrumerntal plan olishda joydagi barcha ob'erktlarning urni asboblar yordamida aniklanib
planga tushiriladi. Yarim instrumerntal plan olishda eng asosiy ob'erktlarning urnigina
asbob yordamida aniklanib, boshka o'erktlarning urni kuz bilan chamalab planga tushiriladi.
Kuz bilan chamalab plan olishda eng oddiy asboblar - kompas urnatilgan planshert
taxtacha va vizir chizgichidan foydalaniladi. Bu plan olishda fakat asosiy yunalish vizir
chizgichli yordamida, kolgan barcha ob'erktlar esa kuz bilan chamalab kogozga tushiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
