Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari kafedrasi



Download 1,42 Mb.
bet74/193
Sana03.02.2022
Hajmi1,42 Mb.
#427904
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   193
Bog'liq
Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari k (1)

Eslab qoling!
حسابحساباست،کاکابرادراست hesob hesob ast, koko barodar – hisobli do‘st ayrilmas.
5-topshiriq. Quyidagi yingi so’zlarni yozing va yod oling.
واژه ها

xudo xohlasa

– enshoalloh

انشا الله

suv

– ob

آب

ular

– ishoh

ایشان

sovuq suv

– obe sard

آب سرد

ochmoq

– boz kard

باز کردن

boshlamoq

– og‘oz kardan

آغاز کردن

olib bormoq

– bordan (dar)

بردن(بُر)

o‘qish

– omuzesh

آموزش

barg

– barg

برگ

xona

– o‘toq

اطاق

yopmoq

– bastan (band)

بستن(بند)

aftobuz

– o‘to‘bus

اتوبوس

tarelka

– bo‘shqob

بشقاب

ruxsat

– ejoze

اجازه

kamina

– bande

بنده

ixtiyor

– extiyor

اختیار

ta

– to

تا

ixtiyoringiz

– extiyor dorid

اختیار دارید

tashrif

– tashrif

تشریف

narsa

– asbob

اسباب

kelmoq

– tashrif ovardan

تشریف آوردن

ko‘chish

– asbobkeshi ovardan

اسبابکشی

ketmoq

– tashrif bo‘rdan

تشریف بردن

hozir

– alon

الان

bo‘lmoq

– tashrif doshtan

تشریف داشتن

assalomu alaykum

– assalomo‘ alaykum

السلام علیکم

janobi oli

– janobe oli

جنابعالی

buyruq

– amr

امر

suzish

– sheno

شنا

ciroq

– chirog‘

چراغ

suzmoq

– sheno kardan

شنا کردن

nima ish

– chekor

چکار

eshitmoq

–shenidan(sheno‘u)

شنیدن (شنو)

chinor

– chinor

چنار

ertalab

– so‘bh

صبح

saqlovchi, hofiz

– hofez

حافظ

tovush, ovaz

– sedo

صدا

albatta

– hatman

حتماً

chaqirmoq

– sedo kardan

صدا کردن

so‘z, harf

– harf

حرف

samimiy

– samimiy

صمیمی

hal

– hal

حل

tashqi ko‘rinish

– surat

صورت

oila

– xonevode

خانواده

uzum

– tuloni

طولانی

xayr

– xudo hofez

خدا حافظ

oliy

– oliy

عالی

sotib olmoq

– xaridan

خریدن

almahstirmoq

– avaz kardan

عوض کردن

iltimos qilmoq

– xohesh kardan

خواهش کردن

taom

– g‘azo

غذا

xiyobon

– xiyobon

خیابان

g‘arb

– g‘arb

غرب

to‘g‘iri

– do‘ro‘st

درست

Yo‘qligi

– g‘eybat

غیبت

daftar

– daftar

دفتر

farmoyish

– farmoyesh

فرمایش

o‘zak, soha

– reshte

رشته

sotmoq

– fo‘ro‘xtan

فروختن

urmoq

– zadan(zan)

زدن(زن)

fasl

– fasl

فصل

telefon qilmoq

– telefun kardan

تلفن زدن

faqat

– faqat

فقط

siz(ayol,hariy)

– sarkor

سر کار

fikr

– fekr

فکر

salom

– salom

سلام

o‘ylamoq

– feker kardan

فکر کردن

solom

– salom arz miko‘nam

سلام عرض میکنم

qoshiq

– qosheq

قاشق

salom

– salom alaykom

سلام علیکم

qirmiz

– qermez

قرمز

sharq

– sharq

شرق

qahva

– qahve

قهوه

sharqiy

– sharqiy

شرقی

qahvarang

– qahvei

قهوه ای

qog‘az

– kog‘az

کاغذ

ma’lum

– ma’lum

معلوم

qaerda

– ko‘jo

کجا

manzil

– manzel

منزل

oz

– kam

کم

sababli

– muvajjah

موجه

biroz

– kami

کمی

muvofaqiyatli

– muvofeq

موفق

sumka

– kif

کیف

muvaffaqiyat tilayman

– –muvofiq boshid

موفق باشید

muammo

– gereftori

گرفتاری

to‘satdan

– nogahon

ناگهان

kafedra

– guruhe omuzesh

گروه آموزش

oshxona

– nahorxuri

نهارخوری

aytmoq

– go‘ftan

گفتن

sozlar

– voje

واژه

baliq

– mohi

ماهی

vujud

– vo‘jud

وجود

misli

– mesl

مثل

mavjud

– vujud doshtan

وجود داشتن

ketmoq

– mo‘raxxas sho’dan

مرخص شدن


Testlar:
1. “zendagi kardan” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?


A) bo’lmoq
B) turmoq
S) tirik
D) yashamoq
2. “hayot” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) turmush
B) hovli
S) turik
D) oila
3. “to’loni” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) rivojlanmoq
B) uzaytirmoq
S) uzun
D) uzoq
4. mohiye qermezso’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) qirmiz rangli baliq
B) qirmiz rangli oy
S) qizil
D) qizil gul
5. “xorej sho’dan” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) uydan chiqmoq
B) mamlakatdan chiqmoq
S) chet elga choqmoq
D) chet el
6. “xoneye jadid” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) yangi turmush
B) yangihovli
S) jadidchilik
D) yangi oila
7. “bebaxshid” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) baxshida qilasiz
B) sovg’a
S) kechirasiz
D) nazira
8. xaste naboshidso’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) ofarin
B) yashang
S) kasal bo’lmang
D) hormang
9. “xudo hofez” so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) qo’shq
B) esli
S) xayir
D) hushyor
10. “tashrif ovardan”so’zi qanday ma’noni ifodalaydi?
A) iltimos
B) olib kelmoq
S) kelmoq
D) ketmoq



27-amaliy mashg’ulot
TASHDID, TANVIN, SUKUN, HAMZA, VASLA BELGILARI

Reja:

  1. Tashdid qanday holatlarda ishlatiladi.

  2. Tanvin qanday holatlarda ishlatiladi.

  3. Sukun qanday holatlarda ishlatiladi.

  4. hamza qanday holatlarda ishlatiladi.

  5. Vasla qanday holatlarda ishlatiladi.


Tayanch so‘zlar:
Tashdid, tanvin, sukun, hamza, vasla

Yuqorida so‘z yuritilgan fatha (zabar), kasra (zir) va zamma (pish) ham arab satr ostki va ustki belgilari tarkibiga kiradi, lekin ular faqat yozuvda aks etmagan qisqa unli tovushlarni ifodalashda qo‘llaniladi. O‘qish, yozish va to‘g‘ri talaffuz qilishga yordam beruvchi Yana bir necha belgilar ham borki, ular ham yozuvda juda kam hollardagina qayd etiladi. Bunday belgilarga quyidagilar kiradi:


1. Tashdid (تشدید)ّ Tashdid ikkilantirish degan ma’noni anglatib, so‘z tarkibidagi undoshlarning ustiga qo‘yiladi. Tashdid belgisi tushgan undosh kuchaytirilgan va ikkilantirilgan holda talaffuz etilishi lozim. Bu belgi ko‘pincha tilimizga arab va fors tillaridan o‘zlashgan so‘zlarga qo‘yiladi. Yozuvda yonma-yon kelgan bir undoshni ikki bor takrorlash arab alifbosi qoidasi bo‘yicha mumkin emas. Arab yozuvida qo‘sh undoshli so‘zlar kelganda o‘sha undoshning biri yozilib, uning ustiga tashdid belgisi qo‘yiladi va shu orqali so‘zda ikkita bir xil tovush borligi anglashiladi. Masalan:


نقاش
عطار

naqqosh

attor


محله
مکار

mahalla

makkor


Ba’zihollardatashdidbelgisiningustigafathayokizammabelgilariqo‘yilishihammumkin( ﱠﱡ ﱢ ). Buesaharikkalasinihamo‘qishzarurliginibildiradi. Buning uchun avval tashdid ostidagi undoshni takrorlab so‘ngra tashdid ustidagi harakatni o‘qish lozim. Masalan:


اول
محمد

avval

Muhammad



تبسم
محبت

tabassum

muhabbat




Tarkibida qo‘sh undoshi mavjud bo‘lgan turkiy so‘zlar, jumladan, o‘zbekcha so‘zlar arab grafikasida yozilganda, tovushlarning miqdoriga ko‘ra yozamiz. Masalan:

ساککیز

sakkiz

قاتتیق

qattik

So‘zlarga ba’zan qo‘shimchalar qo‘shilganda o‘zakdagi undosh bilan birga qo‘shaloq undosh hosil qilishi mumkin. Bunday hollarda ular yozuvda to‘liq yoziladi. Masalan:

تاققا

toqqa

بیلاککا

bilakka



2. Tanvin (تنوین) ً Bu ham arab satr usti belgilaridan biri bo‘lib, faqatgina arabiy so‘zlardagina ishlatiladi va yozuvdagi shakli quyidagi ko‘rinishlarda bo‘ladi. اًtanvin fatha, اٍtanvin kasra va ا tanvin zamma. Tanvin ko‘pincha so‘z oxirida kelib, taglik vazifasida olingan alif harfining ustiga ikkita zabar ko‘rinishidagi chiziqcha qo‘yish orqali hosil qilinadi. Tanvin belgisi talaffuzda an tovush birikmasini beradi. Masalan,

مثلاً

masalan

تخمیناً

taxminan

Arab tilidan o‘zlashgan so‘zlar tanvin belgisini olib, ravish so‘z turkumiga kiradi. Tanvin belgisi yozuvda tushib qolishi mumkin, lekin talaffuzda saqlanadi. Shu sababli so‘z oxrida tanvin belgisiga taglik vazifasini bajarib kelayotgan alif o tarzida o‘qilmaydi.
3. Sukun (سکن) ْ. Sukun arabcha so‘z bo‘lib, to‘xtab turish, tinchlik, orom degan ma’nolarni bildiradi. Bu belgi ba’zan sokin deb ham yuritiladi. Uning asosiy vazifasi bo‘g‘inning yopiq ekanligini bildirishdir. Sokin belgisi undosh harf ustiga qo‘yiladi va shu undoshdan so‘ng unli yo‘q ekanligini bildiradi. Masalan:

فرِّزند
مجلس

farzand
majlis

مملکت
مصلحت

mamlakat
maslahat



4. Hamza belgisi (همزه). ٔBu belgi o‘zining vazifasiga asosan quyidagilardan iborat:
a) ikki unli qator kelganda ularni ajratish uchun yoziladi. Masalan:

شرائت
عجائب

sharoit

ajoyib


غرائب
عائله

g‘aroyib

oila


b) bo‘g‘inni ajratish uchun qo‘llanadi. Masalan:

مسؤلیت
مثئله

mas’uliyat

mas’ala


تأُسیس
تأُکید

ta’sis

ta’kid


v) forsiy izofiy birikmalarda agar aniqlanmish qisqa i unlisi bilan tugallangan bo‘lsa, hamza belgisi shu harfning ustiga qo‘yiladi.

شجره ترک

Shajarai turk

نقطه نظر

nuqtai nazar

5. Vasla (وصله). ٌ Bu belgi arabiy izofalarda ishlatilib, al aniqlik artikli ustiga qo‘yiladi. Vaslaso‘ziarabchaso‘zbo‘lib, qo‘shishdeganma’nonibildiradi. Demak, vasla belgisi qo‘yilgan al aniqlik artikli to‘la holda o‘qiladi. Agar al aniqlik artikli ustida vasla belgisi qo‘yilmasa, biz faqatgina artiklning a harfini o‘qib, keyingi kelayotgan so‘zning birinchi tovushini ikkilantirib o‘qiymiz. Bu haqda shamsiy va qamariy harflar va izofa bo‘limlariga qarang. Masalan:

دار الٌفنون

dorul funun

کمال الٌدین

Kamoliddin



ابد ﭐلابد - طالب ﭐلعلم - نظم ﭐلجواهر
Yuqorida tilga olingan belgilar yozuvda ifoda etilmasligi mumkin, lekin bu belgilarning xususiyatlarini to‘liq o‘zlashtirmog‘imiz lozim.

1-topshiriq. Quyidagi so‘zlarni yozing va eslab qoling.


شرائط، عجائب، غرائب،عائله،نقطهٔ نظر، دیوانهٔ مشرب، ترجیمهٔ حال، آینهٔ جهان، والدهٔ محترمهٔ،تأمل، قرأت ،مؤرّخ، تأکید، تألف، تأسف، تأثرات، مسئله، شجرهٔ تراکمه، مؤذن، هیئت، مؤسّسه، جرأت، تأمینات، قصهٔ یوسوف، ملیکهٔ دلنواز، افسانه ٔ شیرین، نالهٔ بلبل ، تأکید، مؤلف، قرأت، تأثرات، آینهٔ جهان، اجائب، شرائت، قائده،عین الحیات،عین الیقین، عظیم الشان، فی الجمله،باِلکل، باِلله، باِلعکس، علیه السلام،حیرت الابرار،دار الفنون،طالب العلم،لغت الترک، روضت الصفا.

2-topshiriq. Quyidagi so‘zlarni o‘qing va yozing.


مأطین- сув ва лойتأصب-беҳад берилиш
مؤرخ-тарихчиتأمل-мулоҳаза килиш
مؤذّن-азон айтувчиمؤدّب-адабли
مؤنّث- жинс (женский род)مؤکّد-таъкидланган
مؤکّل-вакил қилинганمؤثر-таъсирлиبالعکس- аксинча
الوداعхайр, хуш қолинг -الحق- ҳақиқат
عین الحیات- ҳаёт булоғиعین الیقین-моҳиятни аниқлаш
عظیم الشان- улуғ даражалиبالله-худо ҳаққи
milliy –ملّی avval - اوّل niyat - نیّت munavvar -مُنوّر Mannon -منّان takallum-تکلّم himmat- همَّت ayyom – ایّام
kunni –کوننی aytti - ایتتی katta -کتته ketti - کیتتیukki -اوککی patta - پتتهtikka – تیککه tillo – تیللاdarra-درره uzukka - اوزوککه
masala - مسئله mas’uliyat – مسؤلیت ta’kid – تأکید ta’sis – تأسیس
oina - آئینه Navoiy - نوائی rais -رئیس ibtidoiy -إبتدائی
Izoh: Yoy harfining ustiga hamza qo‘yilsa, uning ikki nuqtasi yozilmaydi, lekin "i" deb o‘qilaveradi.
abin - ابٍ darun - دارٌ avvalan –اولاً masalan-مثلاً qablan-قبلاً qasdan - قصداً furan- فوراً

3-topshiriq. Quyidagi so‘zlardan gaplar tuzing.


بچه، اول، حمام، نقاش، بنا، شدت
کاملاً ، ظاهراً، حتماً، مخصوصاً غالباً
مأمول، رؤسا، مسئول، مسئولیت، مأمون، جزئی
4-topshiriq. Quyidagi so’zlarni arab yozuvida yozing va eslab qoling.
Avval, do’vvo’m, sevvo’m, naqqosh, banno, poiz, oine, mioyi, miguyi, baqqol, hurriyat, makkor, jabbor.
Savollar:



  1. Download 1,42 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish