Termiz davlat universiteti texnika fakulteti

Koleya avtomobilning har bir o’qlarning g’ldiraklari orasidagi masofa. 
 
Keng koleya (baza ham) burilishlarda va qiyaliklarda avtomobilning turg’unligini oshiradi. 
Orqa koleyani o’zgartirmay, old koleya kichiraytirilsa, chala burilovchanlikka olib kelad. 
Agar old koleyani o’zgartirmay, orqa koleyani kichiraytirilsa ortiqcha burilovchanlikka olib 
keladi. 
 Barcha avtomobillarda  baza va koleyaning nisbati 1,7…1,8 intervalda bo’ladi, 1,6 dan kam 
bo’lmaydi. 
 
Avtomobil burilayotganda old Y
1
 va orqa Y
2
  ko’priklar g’ildiraklariga ta’sir qilayotgan 
yon  reaksiya  kuchlarining  yig’indisi  avtomobil  massasining  markaziga  qo’yilgan 
markazdan qochma kuchga teng: 
R
V
M
P
a
a
mq


; N 
Bu erda: 

---

114 
 
a
M
-  avtomobil  massasi,kg; 
a
V
-  avtomobilning  tezligi,  m/s;  R-yo’lning  egrilik 
radiusi,m. 
  avtomobilning  g’ildiraklariga  ta’sir  qilayotgan  yon    reaksiyalar  uning  tezligiga, 
og’irlik massasi koordinatasiga va burilish radiusiga bog’liq: 
-old ko’prik g’ildiragi uchun 
L
R
b
V
M
L
b
P
Y
Y
Y
a
a
mq







11
1
1
1
1
 
-orqa ko’prik g’ildiragi uchun 
 
L
R
a
V
M
L
a
P
Y
Y
Y
a
a
mq







11
2
1
2
2
 
Bu erda: 
11
1
1
1
Y
va
Y
- mos ravishda avtomobilning old ko’prikining  chap va o’ng   g’ildiraklariga 
ta’sir qilayotgan yon reaksiya kuchlari,N; 
11
2
1
2
Y
va
Y
- mos ravishda avtomobilning orqa 
ko’prikining  chap va o’ng   g’ildiraklariga ta’sir qilayotgan yon reaksiya kuchlari,N. a 
va b- mos ravishda avtomobilning og’irlik markazidan old va orqa o’qlargacha bo’lgan 
masofa, m; L- avtomobilning bazasi, m. 
   a va b ning qiymatlarini avtomobil ko’priklari yuklanishining statik muvozanatidan 
quyidagicha aniqlanadi: 
a
G
L
G
a


2
,m; 
a
G
L
G
b


1
,m 
Bu erda: 
2
1
G
va
G
-mos ravishda avtomobilning old va orqa o’qlardagi og’irligi,N; 
a
G
 - 
avtomobilning to’la    og’irligi,N.