Termiz davlat universiteti Tarix fakulteti

Xonlikning mahalliy tizimida markaziy boshqaruv tizimidagi kabi turli diniy mansab amallar mavjud bo`lgan. Qo`qon xonlari tomonidan berilgan

• Xonlikning mahalliy tizimida markaziy boshqaruv tizimidagi kabi turli diniy mansab amallar mavjud bo`lgan. Qo`qon xonlari tomonidan berilgan
• yorliqlardan ko`rinadiki,viloyatlarda ham markaziy boshqaruvdagi kabi
• qozikalon, xojikalon,sadr kabi bir qator mansabdorlar faoliyat yiritishgan. Bu
• vazifalarga ularni oliy hukmdorning o`zi tayinlagan.1825 yilda Muhammad
• Alixon tomonidan O`ratepa viloyatiga Muhammad Solixojaning xojikalonlik
• mansabiga tayinlangani,96
• Sulton Sayyidxon tomonidan esa 1864 yil Toshkent
• viloyati qozikalonlik mansabiga Hakimxo`ja eshon tayinlangani97
• haqidagi xujjatlar keltirib o`tgan fikrlarimizni tasdiqlaydi. Bu mahalliy boshqaruvdagi
• yuqori mansablarga turli amaldorlar faqat xon tomonidan tayinlanganligining
• yaqqol misolidir. Mahalliy boshqaruv tizimida ―Sadr‖ lavozimi bo`lib, odatda,
• ―vaqf mulklarining daromadlariga hisob- kitobiga javobgar kishi‖ hisoblangan.98
• Sadrlar faoliyati bu bilan chegaralanib qolmagan.Ular vaqf
• mulklarini boshqarishdan tashqari barcha sayyidlar, ulamolar, mudarrislar,
• qozilar, shayxulislomlar, muazzinlar va qorilarni o`z rahnamoligiga olgan. 

Manbalar

• Manbalar
•  Bu mansab egasiga oliy hukmdor ham, viloyat hokimlari ham alohida ehtirom
• ko`rsatganlar. Viloyat markazlarida ma`naviy hayotni bir maromda ketishini 95
•  Nabiyev.R. Iz istorii Kokandskogo xanstva…-s.228-231.96
•  Materiali po istorii Ura -Tyube. Sbornik aktov XVIII-XIX vv.-M/:1963.-S.35.97
•  Toshkand shahrining ulug` hurmatlik qozi kalini Sayyid Muhammad Xakimxo`ja eshon Norxo`ja eshon o`g`li ahvollari xususida//Turkiston viloyatining gazeti.1890.-N-46,-N-49. 
•  Vohidov Sh.Qo`qon xonligi Buxoro amirligining mansab va unvonlari…-b.19. ta`minlash va hokimlarning o`zboshimchaligining oldini olish uchun ―Sadr‖ lavozimi joriy etilgan deyish mumkin. Qo`qon xonligi mahalliy boshqaruv tizimida va boshqa xonliklardgi kabi  qozilar  muhim rol o`ynagan. Qozilarning zimmasiga fuqarolarning arz
• va shikoyatlarini, talablari asosida shariat qonunlariga asoslangan holda
• sudlov ishlarini tashkil etish yuklatilgan. Qo`qon xonlida viloyat va shahar
• qozilari, Buxoro va Xiva xonliklaridan farqli ravishda ―xon yorlig`iga
• binoan‖ shahar hokimlari tomonidan tayinlanar edi.