Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya kafedrasi

6. Aholi migratsiyasi
Migratsiya tashqi va ichki migratsiyaga taqsimlanadi. Tashqi migratsiya katta hajmga ega mamlakatlarda uning aholi soni va tarkibiga bo’lgan ta’siri sezilarli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hozirgi vaqtda AQSh, Kanada, Avstraliya kabi mamlakatlarda migratsiya saldosi aholi soni o’sishida muhim omil bo’lib hisoblanadi. Isroil davlatida esa migratsiya saldosi aholi soni o’sishining deyarli 2|3 qismini ta’minlamoqda.
Tashqi migratsiyalar asosan iqtisodiy sabab bilan bog’langan.
Birinchi turdagi tashqi migratsiyalarda katta miqdorda aholining ko’chib ketishi Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Frantsiya, Skandinaviya mamlakatlari, Irlandiya, Polsha, Rossiya mamlakatlariga ko’chib kelishi AQSh, Kanada, Braziliya, Argentina, Urugvay Chili Avstraliya, Janubiy Afrika Respublikasiga xos bo’lgan. Ikkinchi turdagi tashqi migratsiyalarda dastlabki davrlarda Xitoy va Hindistonlik ishchilar asosiy rolni o’ynaganligini ta’kidlab o’tish kerak. Shularning katta jamoalari Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida barpo etilgan. Hozirgi vaqtda Shimoliy Afrika, Janubi-G’arbiy Osiyo, Janubiy Yevropa ishchi kuchining katta miqdorining G’arbiy Yevropa va qisman Shimoliy Yevropa mamlakatlarida shartnoma ham ikkinchi turdagi tashqi migratsiyalarga misol bo’lishi mumkin. Chunki shunday migrantlarning soni G’arbiy Yevropa mamlakatlarida 12-13 mln, Dunyo bo’yicha esa 25 mln. kishini tashkil etadi. (AQSh, Avstraliya, JAR, Fors ko’rfazi mamlakatlari). Mazkur migrantlarning ichida yirik olimlar va mutaxassislar bo’lib, ularning soni salkam 1 mln kishini tashkil etadi.
Keys banki
1.Jahonda hozirgi globallashuv davrida aholi migratsiyasi jarayonlari chuqurlashib bormoqda.Migratsiya jarayonlarining salbiy va ijobiy tomonlari haqida gapirib bering.
2.Demografik siyosat tushunchasi mazmun mohiyati haqida tushuntirib bering.Qanday hollarda demografik siyosat yuritiladi.
Nazorat savollari
1.Jahon aholisining tabiiy ko’payib borishiga qanday omillar ta’sir qiladi?.
2.Sayyoramiz aholisi nima sababdan qadimda sekinlik bilan ko’payib borgan?.
3.Jahon aholisi birinchi,ikkinchi,uchinchi,to’rtinchi marotaba ikki hissa ko’payishi uchun qancha vaqt kerak bo’lgan?.
4.”Demografik portlash”so’zining ma’nosini tushuntirib bering.Nima sababdan XX-asrning 60-yillarida Jahonda demografik jarayoni yuz berdi?
5.Demograf olimlar aholi tabiiy ko’payishini necha fazaga ajratishadi?.
6.Jahondagi tug’ilish,o’lim, tabiiy ko’payish koeffitsienti eng yuqori va eng past ko’rsatkichga ega mintaqalarni aniqlang va kartadan ko’rsating.
7.Xaritadan aholisi eng zich bo’lgan mintaqalarni ko’rsating.
8. Jahon aholisining yosh,jinsiy,milliy-etnik,irqiy va diniy tarkibiga izoh bering.