Termiz davlat universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 1-kurs 120-guruh talabasi Baratova Dilfuzaning botanika fanidan “Urug’ va mevaning tuzilishi” mavzusi bo’yicha tayyorlagan Taqdimoti

Zaxira oziq moddalarning saqlanishiga qarab urug’larni uchta guruhga ajratish mumkin. 1. Endospermli urug’lar; 2. Endospermsiz urug’lar; 3. Perisperimli urug’lar. Endospermsiz urug’larning tuzilishi. Endospermsiz urug’lar ikki pallali o’simliklar uchun xos bo’lib (dukkakdoshlar, murakkabguldoshlar, krestguldoshlar, gulxayridoshlar, atirguldoshlar) quyidagi qismlardan tashkil topgan bo’ladi: 1. Urug’ po’sti; 2. Murtak; 3. Urug’palla Urug’ po’sti urug’ kurtakdagi integumentning rivojlanishidan hosil bo’ladi. Ikki pallalilarning urug’ po’sti ayrimlarida tericha, ayrimlarida parda, ayrimlarida yog‘ochlangan bo’ladi (uzum).

Urug’ po’stining rangi oq, qo’ng’ir,, qizil va qora ranglarda bo’lishi mumkin. Urug’ po’stining yuzasi silliq yoki g’adir - budir (no’xat) tukchali (g’o’za, terak, qoqio’t) bo’ladi. Bu o’zgarishlar urug’larning tarqalishiga va tuproqqa joylashib olishga xizmat qiladi. Murtak urug’nig asosiy qismi hisoblanadi. U otalangan tuxum xujayraning rivojlanishidan hosil bo’ladi. Murtakda murtak kurtakchasi, murtak ildizchasi joylashgan bo’lib, uning rivojlanishidan bargli poya va o’q ildiz hosil bo’ladi. Urug’larda zapas oziq moddalar to’planib u o’simlikning birinchi bargi hisoblanadi.

• Urug’ po’stining rangi oq, qo’ng’ir,, qizil va qora ranglarda bo’lishi mumkin. Urug’ po’stining yuzasi silliq yoki g’adir - budir (no’xat) tukchali (g’o’za, terak, qoqio’t) bo’ladi. Bu o’zgarishlar urug’larning tarqalishiga va tuproqqa joylashib olishga xizmat qiladi. Murtak urug’nig asosiy qismi hisoblanadi. U otalangan tuxum xujayraning rivojlanishidan hosil bo’ladi. Murtakda murtak kurtakchasi, murtak ildizchasi joylashgan bo’lib, uning rivojlanishidan bargli poya va o’q ildiz hosil bo’ladi. Urug’larda zapas oziq moddalar to’planib u o’simlikning birinchi bargi hisoblanadi.

Endospermli urug’larning tuzilishi. Endospermli urug’lar g’allaguldoshlar, lolaguldoshlar va qiyoqdoshlar oilasi vakillari uchun hosdir. Endosmpermli urug’lar quyidagi qismlardan tuzilgan bo’ladi. 1. Urug’ po’sti; 2. Endosperm; 3. Murtak. Qalqoncha bir pallali urug’lar uchun xarakterli organ hisoblanadi. Uning asosiy funksiyasi endospermadagi zapas oziq moddalarni diostaza fermenti ta’sirida parchalab murtak qismiga o’tkazib berishga xizmat qilishdir. Ayrim o’simliklar endosperm o’rniga zapas oziq moddalarni peresperm qismida to’plash xususiyatiga ega bo’ladi. Perisperm urug’kurtakning nutsellus qismidan hosil bo’ladi. Perisperimning farqi uning tarkibida oqsil va yog‘ miqdori kamroq bo’lib, asosiy qismini kraxmal tashkil qiladi. Perisperm hosil qilish chinnigul, lavlagi, sho‘ra, olabuta kabilar uchun xosdir.