Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

Standart namuna - m
odda va mayetriallarning xossalarini va xususiyatlarini 
tavsiflovchi kattaliklarni hosil qilish uchun xizmat qiladigan o‘lchov sanaladi. 
Masalan, g‘adir-budurlikning namunalari, namlikning standart namunalari. 

---

59 
Namunaviy modda
esa, muayyan tayyorlash sharoitida hosil bo‘ladigan va 
aniq xossalarga ega bo‘lgan modda sanaladi. Masalan, "toza suv", "toza metall" va 
hokazolar. "Toza rux" 420
0
S temperaturani hosil qilishda ishlatiladi. 
O‘lchovlar ko‘p qiymatli (o‘zgaruvchan qarshiliklar, millimetrlarga bo‘lingan 
chizg‘ich) va bir qiymatli (tarozi toshi, o‘lchash kolbasi, normal element) turlarga 
bo‘linadi. Ba’zan o‘lchovlar to‘plamidan ham foydalaniladi. 
Kattalikning o‘lchamini hosil qilish va foydalanishda quyidagi qatorni yodda 
tutishimiz lozim bo‘ladi: 
Ishchi o‘lchash vositalari, namunaviy o‘lchash vositalari, ishchi etalon, 
solishtirish etaloni, nusha etalon, ikkilaamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi 
etalon va davlat etaloni. 
Fan va texnikaning eng yuqori saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy 
o‘lchovlar 
etalonlar
deb ataladi. Etalonlar ishlatiladigan va davlat etalonlariga 
bo‘linadi. Davlat etalonlari namunaviy o‘lchov va asboblarni tekshirishda 
qo‘llaniladi va Davlat standarti idoralarida saqlanadi. 
O‘lchash asbobi 
deb kuzatish (kuzatuvchi) uchun qulay ko‘rinishli shaklda 
o‘lchash ma’lumoti signalini ishlab chiqarishga muo‘ljallangan o‘lchash vositasiga 
aytiladi. 
Ma’lumotni tavsif etishiga qarab o‘lchash vositalari quyidagilarga bo‘linadi: 
Shkalali o‘lchash vositalari; 
Raqamli o‘lchash vositalari; 
O‘ziyozar o‘lchash vositalari.
4.1 
rasm. O‘ziyozar asboblar 
a) uzluksiz yozuvli o‘ziyozar asbob; b) nuqtali o‘ziyozar asbob.